Wij stammen niet van de apen af. Dit is een veel voorkomende misvatting. Beelden waarin een aap langzaam rechtop gaat lopen, een groter hoofd krijgt en minder haar, worden weleens in de reklame gebruikt om de geavanceerde staat van sommige produkten te benadrukken. Toch is het zo niet gegaan.

Er zijn verschillende soorten mensachtigen geweest, maar die zijn in de loop van de tijd niet geëvolueerd in iets hogers. Ze zijn onveranderd uitgestorven. De eerste bekende mensachtige was de Homo erectus. Fossielen van zo’n twee miljoen jaar geleden zijn het eerst gevonden in Kenia. Hij was groot en sterk en maakte vuistbijlen. Bijna overal op de wereld kunnen deze gevonden worden. Het gekke was dat uit archeologische vondsten blijkt, dat hij maar één soort vuistbijlen kon maken. Als er een scherfje verkeerd af ging, begon hij opnieuw. Hele landschappen liggen vol mislukte produkten.

Mede gezien de capaciteit van de hersenpan, gaat men er vanuit dat dit een soort gedrag was vergelijkbaar met nestbouw bij vogels: instinctief. Dat nam niet weg dat het een zeer suksesvolle jager was, die het een miljoen jaar heeft uitgehouden. Een soort leeuw in het lichaam van een aap. Alan Walker schrijft in de “Wisdom of Bones”, dat in zijn ogen geen herkenning en reserve zichtbaar zou zijn bij een ontmoeting met ons, maar de dodelijke onwetendheid, die je ziet in de lege gele ogen van een leeuw.

Een andere menselijke soort die het lang heeft uitgehouden was de Neandertaler. Eerst ontdekt in het Neandertal, niet Neanderthal. Deze leefde van 300.000 tot 30.000 jaar geleden in het Midden Oosten en Europa. Er is gezien de bouw van het hoofd reden om aan te nemen dat hij slimmer was dan wij. Bovendien sterker en beniger. De Neandertaler was ook geen knutselaar met keien, er zijn weinig stenen gebruiksvoorwerpen gevonden. Net als de volgende soort, wordt verondersteld dat hij afkomstig was uit Afrika.

Die volgende soort zag het levenslicht zo’n 40.000 jaar geleden. De moderne mens, de homo sapiens. Deze verspreidde zich snel over de wereld en maakte allerlei soorten gebruiksvoorwerpen. Dat de Neandertalers 10.000 jaar later verdwenen waren, suggereert dat ze uitgeroeid zijn door de nieuwkomers. In het boek “The Neanderthal Enigma”, suggereert James Shreeve een andere gang van zaken. 10.000 jaar is twee keer zo lang als de beschreven geschiedenis van de mensheid, een hele tijd voor een oorlog. Ook zijn nergens de equivalenten van Paleolithische killing fields aangetroffen.

Verder is het zo, dat de moderne mens in geval van oorlog slaven maakt en nakomelingen bij de onderworpenen. In dat geval zouden er Neandertalgenen in ons bestand moeten zitten en dat lijkt niet zo te zijn. In zo’n lange periode is het kleinste verschil in levensvatbaarheid van nakomelingen voldoende om de ene soort de andere geheel te laten verdringen. Als voorbeeld kan de verdringing van de Britse rode eekhoorn door de recent geimporteerde grijze Amerikaanse variant dienen. De laatste is iets vruchtbaarder en de rode variant is momenteel uiterst zeldzaam. Ook hier kunnen geen botresten van bloedige gevechten tussen beide soorten gevonden worden. Evenmin zijn er roodgrijze eekhoorns te vinden.

Gezien de aard van de moderne mens lijkt mij dit onbloedige verhaal toch minder waarschijnlijk. De afwezigheid van Neandertalgenen kan ook verklaard worden uit de onmogelijkheid samen vruchtbaar nageslacht te verwekken. Tenslotte twijfel ik of de Neandertalmens wel geheel uitgestorven is. Op een Grieks eiland zagen wij recent er avond aan avond één souvlaki staan roosteren. Klein, zeer gespierd, machtige kaakpartij, wijkend voorhoofd en dikke botuitstulpsels onder de wenkbrauwen. Overigens was hij opvallend wellevend en sprak grammatikaal zeer correct Engels.