“Why things bite back”, is de titel van het boek van Edward Tenner. Het gaat over een verschijnsel dat hij de ‘wraakzucht van nieuwe technologieën’ noemt. Zo meende men dat de invoering van de nieuwe elektronische informatieverzending en verwerking papier overbodig zou maken. Merkwaardig genoeg is het gebruik van papier na de invoering van computers thuis en op kantoor verveelvoudigd.

Wanneer technologie losgelaten wordt op de natuur is wraak van de natuur regel. Het boren van waterputten in de Sahel, bedoeld om de bevolking de dagelijkse lange marsen naar de zeldzame waterplaatsen te besparen, leidde tot een explosie van geiten, die in een mum van tijd alles dat daar nog groeide opvraten. Erosie en verwoestijning waren het resultaat.

Dat het gebruik van DDT sinds de jaren veertig, naast immuniteit bij de te bestrijden insekten, ook schadelijke depots in het menselijke vetweefsel heeft opgeleverd is bekend. In sommige tropische gebieden stortten ook de daken van de huizen in na bestrooiing met DDT. De stof doodde de wespen die gewoonlijk hun eieren legden in de rupsen die de steunbalken opaten.

Het grootschalige gebruik van antibiotica heeft geleid tot het ontstaan van nieuwe resistentie bij oude infectieziekten, zoals TBC. Pogingen om overstromingen te beperken in Amerika hebben geleid tot meer schade. De cycloon die laatst in Bangla Desh meer dan een half miljoen slachtoffers maakte, kon dit doen omdat door de bouw van allerlei dijken schijnbaar veilige grond bewoond en bebouwd werd.

De betere waarschuwings- en evacuatiesystemen voor tropische cyclonen in de Verenigde Staten hebben geleid tot meer bebouwing in riskante gebieden. Hoewel de cyclonen aan de Amerikaanse oostkust in aantal en hevigheid sinds de tweede wereldoorlog zijn afgenomen neemt de schade daardoor wel steeds toe. Veiligheidsmaatregelen hebben gewoonlijk een toename van riskant gedrag tot gevolg.

Het meest onzinkbare schip, de Titanic verging in 1912 met 1500 passagiers. Nabije schepen die te hulp hadden kunnen snellen, vatten de noodsignalen op als vuurwerk van de feestende opvarenden. Ook veiligheidsmaatregelen op sportief gebied bijten terug. Het oude Engelse rugby, waarbij de spelers geen enkel beschermend kledingstuk dragen kent veel minder gewonden dan het Amerikaanse football, waarbij de spelers gepantserd zijn als middeleeuwse ridders.

De invoering van handschoenen bij boksen ging gepaard met een sterke toename van hersenletsel. Met blote handen is het tamelijk riskant iemand hard tegen zijn hoofd te slaan. Gebroken vingers en middenhandbotjes zijn tegen een harde kop gauw gemaakt. Verder bleken veel niet zo harde klappen tegen de zijkant van het hoofd, toch aanzienlijke sterfte van hersencellen te veroorzaken. Reden waarom bijvoorbeeld Mohammed Ali nu, als één van vele exboksers, lijdt aan de ziekte van Parkinson.

Vervoerstechnologie kost zoals bekend veel slachtoffers. Tijdens de Tweede Wereldoorlog kwamen in de VS meer mensen om het leven door een verkeersongeluk, dan dat er elders Amerikaanse soldaten sneuvelden. De invoering van de trein in de vorige eeuw leidde tot een explosieve toename van de hoeveelheid door paarden getrokken koetsen en karren in de steden, omdat al die passagiers en vracht nog verder afgeleverd moesten worden. De hoeveelheid verkeersdoden was toen vergelijkbaar met nu.

Het probleem is dat alles met alles blijkt samen te hangen. Eén verandering heeft altijd vele onverwachte gevolgen, gewoonlijk tegengesteld aan wat bedoeld was. De enige remedie, volgens De “Scientific American” in een bespreking van het boek, is als regel mensen die veranderingen willen doorvoeren in de frontlijn te zetten, wanneer de ongewenste konsekwenties zich aandienen.