Zo’n 150 jaar geleden traden enkele opzienbarende veranderingen op in Europa. Er werden rioleringen gebouwd en iedereen kon over schoon drinkwater beschikken. De epidemieën van cholera, tyfus en dysentery, die daarvoor massale slachtingen in de armere buurten van de grote steden aanrichtten, verdwenen. Niets heeft zoveel mensenlevens gered als de invoering van het doortrektoilet en de aanleg van riolering.

Ook persoonlijk hygiëne kwam in zwang. Trachtte men voordien lijflucht tegen te gaan door het overvloedig gebruik van parfums, omstreeks het einde van de negentiende eeuw kwam men op het idee zich regelmatig te wassen. Europa was daarin geen voorloper. Publieke badgelegenheden waren meer dan duizend jaar voordien al populair in Baghdad en Damascus. Bovendien was wassen een verplicht ritueel zowel in de Islam als in het veel oudere Hindoeïsme. Eén van de meest geavanceerde riolerings-systemen werd in de veertiende eeuw aangelegd door de Ottomanen onder Istanbul.

Misschien omdat we er zo laat bij waren, zijn we sindsdien steeds schoner geworden. Er zijn helaas aanwijzingen dat dit desastreuze gevolgen heeft voor onze gezondheid. Het is momenteel een algemeen geaccepteerde theorie dat het steeds toenemend aantal allergieën te maken heeft met de schone omgeving waarin onze kinderen opgroeien. Zo heeft op dit moment één op de vijf kinderen astma of een andere vorm van allergie. Doordat het afweersysteem in de eerste levensjaren niets te doen heeft, gaat het zich later richten op onschuldige prikkels uit de omgeving, zoals uitwerpselen van huismijten en stuifmeel.

Maar er is meer ellende op komst. In navolging van de Verenigde Staten, is roken ook hier inmiddels verboden in alle publieke ruimtes. In ons voorland worden nu ook fragrance-free zones gecreëerd. Daarin is het verboden parfum, eau de toilette, after shave, geurende deodorant of andere kunstmatige luchtjes mee te dragen. Er lijkt een goede reden te zijn voor deze maatregelen. Op dit moment heeft naar schatting zo’n 15 tot 30 procent van de Amerikanen last van een nieuwe aandoening: MCS. Deze Multiple Chemical Sensitivity veroorzaakt ernstige reacties op chemische geuren. Hoofdpijn, misselijkheid, duizeligheid, ademhalingsmoeilijkheden en geheugenverlies zijn geen uitzonderingen. Zelfs plotsklaps overlijden wordt gemeld.

Als oorzaak voor deze explosie van overgevoeligheid wordt wel de afwezigheid van natuurlijke geuren in de moderne menselijke omgeving genoemd. In plaats daarvan hebben we ons omringd met chemische dennengeur en frisse limoenen. Wanneer we klaar zijn met zeep, shampoo, afwasmiddel of schoonmaakvloeistof is elk natuurlijk luchtje om zeep geholpen. Geuren van zweet, poep en pies zijn verbannen. Maar daarmee wellicht ook onze sensitiviteit voor diverse geuren.

Van nature zouden we zo’n 10.000 verschillende geuren moeten kunnen ruiken. Door de intensieve blootstelling aan gefabriceerde luchtjes is dat bij de meeste mensen teruggelopen tot twaalf. Roos, citroen, den, brandend hout, zweet, ammoniak, verrot ei, uitlaatgassen, asfalt, benzine en uitwerpselen. Dat is het zo’n beetje. Hoewel de afkeer van poep historisch gezien niet onbegrijpelijk is, lijkt dit taboe toch nadelig voor de gezondheid.

Momenteel worden proeven gedaan om jonge astmatische kinderen te injecteren met het soort bacteriën dat veel in de darmen voorkomt in een poging hun afweersysteem daarmee op gang te helpen. De geuren van de natuur, van mest, zweet en verrotting, zullen opgewaardeerd moeten worden. De tijd is rijp voor spraybussen met de natuurlijke geur van oude boerderijstallen, mediterrane visafslagen, knoflookadem en bruine bonenflatulentie.