Mensen houden van lekker griezelen. Daarom zijn berichten over en voorspellingen van rampspoed zo populair. Je zou het catastrofilie kunnen noemen. Wat betreft de biologie is Frankenstein populair. Het door mensen gemaakte monster uit de negentiende eeuw staat model voor de kloon van tegenwoordig. Het is veelzeggend dat in Groot Brittannië genetisch gemanipuleerd voedsel Frankensteinvoedsel wordt genoemd.

In de natuurkunde is sinds geruime tijd nucleaire technologie gevreesd. Onzichtbare maar dodelijke straling spreekt tot de verbeelding. Sinds kort roepen diverse zelfbenoemde deskundigen dat we op moeten passen voor robots. In de Science Fiction is dit al een eeuw een bekend thema. Robots zouden de mens uitroeien en een wereld creëren waarin zij zich thuis zouden voelen. Te denken valt aan een stof- en vochtvrije woestijn met een temperatuur in de buurt van het absolute nulpunt. De robots waar momenteel voor gewaarschuwd wordt zijn heel klein. Ze heten nanorobots, kortweg nanobots. Een nanometer is een miljardste meter. Het formaat van veel moleculen.

Omdat mensen niet alleen van griezelen houden maar er ook graag paradijsverwachtingen op na houden, wordt van de nanobots ook veel goeds verwacht. Zo zouden legers van miljoenen nanobots de aanslag in menselijk bloedvaten kunnen verwijderen. Ook zouden ze in het lichaam op jacht kunnen gaan naar virussen. Geen gezondheidsprobleem zou te moeilijk zijn voor de kleine donders.

Maar ja, als er iets vastzit in het menselijk brein is het de mythe van de tovenaarsleerling, die wel de spreuk weet om het huis van zijn baas schoon te maken, maar niet weet hoe hij de rampzalige ontwikkelingen die daarop volgen moet keren. Lang geleden kon men zo griezelen over de gevolgen van de ontwikkelingen die in gang werden gezet door boekdrukkunst, stoomtrein, elektriciteit en atoomenergie.

Nu zijn de nanobots aan de beurt. Omdat ze zo klein zijn, kunnen ze alleen door andere robots vervaardigd worden en krijgen ze het vermogen mee zichzelf te dupliceren. Dit is weliswaar allemaal nog fantasie en toekomstmuziek, de mogelijkheid lekker te huiveren is nu reeds aanwezig. De zelfcopiërende nanobots moeten natuurlijk wel zo geprogrammeerd worden dat ze met hun proliferatie op een gegeven moment stoppen.

Wanneer daar iets mee mis gaat zitten we met de gebakken peren. De nanobots die ons van binnen schoonmaken ontwikkelen dan in sneltreinvaart tumoren die zeker niet nano zijn. Nanobots die zijn ingezet om viezigheid op het strand op te eten, olievlekken behoren in de toekomst natuurlijk tot het verleden, moeten wel de grens van hun voortplanting weten. Wanneer ze zich maar blijven voortplanten is het niet ondenkbaar dat ze op termijn alle leven op aarde opvreten.

Volgens sommige denkers zijn de nanobots onvermijdelijk. De bedenker van de Whole Earth Catalog en oprichter van de denktank Global Business Network, Steward Brand, meent dat de nieuwe wetenschappen zelfversnellend zijn. Een auto kan geen nieuwe en betere auto maken, een computer wel. Het is naar zijn idee nu al onmogelijk sturing te geven aan de vooruitgang in de genetische manipulatie, computertechnologie, robotica en nanotechnologie.

De tovenaarsleerling heeft de schoonmaakspreuk al uitgesproken. Het curieuze is dat helemaal geen toekomstige zichzelf copiërende nanorobots bedacht hoeven te worden. Om een soort te vinden die zich ongeremd voortplant en in steeds toenemende mate het eigen milieu vergiftigd hebben we geen science fiction nodig. Maar misschien is het leuker te huiveren bij denkbeeldige griezels.