De Rorschachtest wordt weer populair, hij heet nu: the Exner Comprehensive System. Vertel mij wat gij in die vlekken ziet en ik zal zeggen wie gij zijt. Het mechanisme waarop dit berust wordt sinds Freud projectie genoemd. In de volksmond, waar bijna alle psychologische principes en hun tegendeel terug te vinden zijn: zoals de waard is vertrouwt hij zijn gasten.

Wat men buiten zichzelf meent waar te nemen is het eigen innerlijk. Een projectietest is beter naarmate het “scherm” waarop geprojecteerd wordt leger of diffuser is. Het is gemakkelijker in een onduidelijke inktvlek een bloot mens te zien dan andersom. Hoe minder er over iets bekend is hoe gemakkelijker het opgevuld kan worden met projecties en hoe meer deze invulling zegt over de projecteur.

Men kan deze werkwijze gebruiken bij het beoordelen van een regering, politieke partij of politicus. Daartoe maakt men een zorgvuldige studie van de uitspraken over “de kiezer”.

Zo kan men tegenwoordig horen verluiden dat deze kiezer een “calculerende burger” is. Hiermee wordt een gewetenloze egocentrische frauderende slimmerik bedoeld die dag en nacht uitsluitend aan de eigen portemonnaie denkt. (In feite is veel in ons land alleen mogelijk dankzij legers vrijwilligers).

Deze calculerende burger is “geïndividualiseerd”. Hij heeft zich, heel karakteristiek, losgemaakt van familie, buurt, kerk en politieke partij, hij woont alleen en heeft al dat geld van het minimumloon helemaal niet nodig. (In feite is 40

procent van de alleenstaanden ouder dan 65 jaar en dat geworden na overlijden van de partner.)

Dan is daar de werkloze kiezer, een groepje van zo’n klein miljoen. Deze kiezer is te lui om werk te zoeken en te kieskeurig om onder zijn niveau te werken. (In werkelijkheid rendeert onze economie alleen doordat er steeds minder mensen in werken en is er geen niveau onder het niveau van de meeste werklozen.)

En dan is daar tenslotte de zieke kiezer. De zieke kiezer is helemaal niet ziek maar juist gezond. De Nederlandse zieke kiezer heeft een van de hoogste levensverwachtingen ter wereld en moet dus volgens sommige politici gezien worden als een “aansteller”.

Ook dit slaat nergens op. Levensduur is geen maatlat voor gezondheid. Het leven kan ingedeeld worden in een gezonde periode en een kwakkelende oude dag. Het is vooral dat laatste stuk dat door medische bemoeienis gerekt wordt.

Helaas begint het eerste gezonde stuk ook tekenen van rot te vertonen. Het aantal kinderen met ernstige allergieklachten stijgt, waarschijnlijk onder invloed van milieuvervuiling onrustbarend. Het aantal patiënten met astma en bronchitisklachten (COPD) is inmiddels gestegen tot 10 procent van de bevolking. In grote steden en vervuilde industriegebieden is een sterke toename te zien van onder meer reuma, maag-darmklachten, allergieën, migraine en auto-immuunziekten.

Terug naar onze projecteur. Hoe ziet zijn kiezer eruit? Het is een uitsluitend op persoonlijk winstbejag uit zijnde persoon, die zich niet meer thuis voelt in een politieke partij, te beroerd is voor fatsoenlijk werk en zich bovendien steeds aanstelt.

Volgens de volksmond en de psychologie past deze beschrijving hemzelf dus het beste. De gedachten gaan onwillekeurig uit naar Limburgse politici die beweren dat de hedendaagse sociaaldemokratie vooral streng moet zijn, en dat het begrijpelijk is dat “de werkenden binnenkort niet meer bereid zullen zijn de premies op te brengen.”