Deze herfst begint het VUmc met een proef waarbij vrouwen die niet reageren op een oproep voor een uitstrijkje een thuistest toegestuurd krijgen. Het ziekenhuis heeft daartoe toestemming gekregen van de Gezondheidsraad. Met het stickje kan de aanwezigheid van een virus worden vastgesteld dat de kans op baarmoederhalskanker vergroot. Toen ik dit las moest ik denken aan een brief die ik een paar jaar geleden kreeg waarin ook een stickje zat. In het bijgaand schrijven meldde mijn huisarts dat ik met dit stickje kon bepalen of ik diabetes had. Mocht dat zo zijn dan kon ik een speciaal nieuw geneesmiddel krijgen waarmee mijn suikerziekte op een natuurlijke wijze te bestrijden viel. Toen ik hem hierover belde, vertelde hij dat deze campagne georganiseerd werd door een farmaceutische industrie. Toen ik vroeg wat er natuurlijk aan het middel was meldde hij dat het hier informatie van de industrie betrof. Op mijn vraag wat hij ving per ingesloten patiënt was zijn antwoord dat dat mij niets aan ging.

Hier was sprake van een zogenoemde ‘seeding trial’. Een door de farmaceutische industrie gefinancierd onderzoek dat een sterke wetenschappelijke geur heeft maar in feite pure marketing van een nieuw middel is. Het gaat erom dat de voorschrijvende arts het nieuwe medicijn in de pen krijgt en patiënten er aan gewend raken. De verleiding even over het stickje te plassen heb ik weerstaan. Misschien krijg ik daar later nog spijt van. Dit gevoel wordt door de Groningse gezondheidssocioloog Tjeerd Tijmstra geanticipeerde beslissingsspijt genoemd. Dit is een belangrijke motivator voor het meedoen aan preventieve onderzoeken. Uit onderzoek dat hij deed bleek dat mensen zelfs mee zouden willen doen aan preventief onderzoek om ziekten waarop de kans slechts 1 op 90.000 was uit te sluiten.

Wanneer dit gegeven tot Big Farma doordringt zijn wij nog niet jarig. Zoals bekend mogen zij niet direct adverteren voor hun spullen. Ze omzeilen dit door informatie te geven over onder andere kalknagels, depressie en impotentie, gevolgd door de oproep: raadpleeg uw arts! De markt kan verder vergroot worden door mensen in kwetsbare leeftijdsgroepen meetapparatuur te sturen waarmee bijvoorbeeld bloeddruk, cholesterol of mate van botontkalking gemeten kan worden. Maar misschien hebben ze dat niet eens nodig. De komende jaren krijgen 165.000 mensen in de drie noordelijke provincieën de mogelijkheid mee te doen aan een dertigjarig onderzoek naar het effect van alle bekende en nog onbekende risicofactoren. Het Universitair Medisch Centrum Groningen heeft voor dit onderzoek, dat ironisch genoeg Life Lines heet, een overheidssubsidie van 4,5 miljoen euro binnengehaald.

De woorden van dokter Knock, uit het toneelstuk van Romains uit 1923 worden eindelijk bewaarheid: Wie denkt dat hij gezond is, is nog onvoldoende onderzocht.