In de tijd voor Hitler stond het verbeteren van de bevolking, door de voortplanting van ongewenste elementen te verhinderen, niet in een kwade reuk. De wetenschap van goed fokken, “eugenetica”, stond zelfs in aanzien. Het idee dat een wetenschappelijke aanpak zou kunnen leiden tot verbetering van het menselijk ras was niet alleen in de Scandinavische landen populair. Voor de tweede wereldoorlog was het steriliseren van minderwaardig geachte medemensen ook in Engeland en de V.S. niet ongebruikelijk. Het begon allemaal met Darwin’s “Origin of the Species” in 1859.

Daarin werd het begrip natuurlijke selektie uiteengezet. In de natuur, zo betoogde Darwin, was een continue strijd op leven en dood gaande tussen soortgenoten. De best aan de omstandigheden aangepaste individuen overleefden, ten koste van hun minderbedeelde collegaatjes. In de natuur was alles dus uitstekend geregeld. Bij de mens minder. Door slecht doordachte en onwetenschappelijke sociale wetgeving bleven vrijwel alle mensen in leven. Zelfs de ergste minvarianten. Sterker nog, arme en domme mensen hadden gewoonlijk meer nageslacht dan rijke en intelligente. Op die wijze zou het mensdom steeds meer arm, dom en inferieur worden.

In 1883 kwam de bedenker van de term eugenetica, Francis Galton, dan ook op de gedachte dit kwaad te keren. Daarvoor stonden twee middelen ter beschikking. Positieve en negatieve eugenetica. De eerste variant propageerde het aanmoedigen van voortplanten door partners met wenselijke eigenschappen. Daarbij gingen de gedachten uit naar groot, blond, blauwe ogen en goede schoolprestaties. De tweede vorm behelsde het verplicht steriliseren van mensen die deze eigenschappen niet bezaten of ziek, misdadig of dakloos waren. De nazi’s hebben dit gedachtengoed onpopulair gemaakt door bij wijze van genetische schoonmaak ongewenste bevolkingsgroepen uit te moorden.

Opvallend daarbij was overigens dat ze de joden als slachtoffer kozen terwijl die nu juist bij onderzoek hoger scoren op intelligentietests dan andere blanken. In de tijd van Galton was het nog niet zo duidelijk welke eigenschappen erfelijk waren en welke niet. Vooral op het gebied van ziektes is daar momenteel veel meer over bekend. Niet voor niets maken de centra voor genetisch advies een opvallende groei mee. Tegen deze vorm van vrijwillige negatieve eugenetica valt ethisch niets in te brengen. Bovendien is duidelijk geworden dat voor het uitroeien van slechte genen een groot deel van de bevolking gesteriliseerd zou moeten worden. In een democratie zullen we dat niet beleven.

Over de combinatie verplicht genetisch paspoort en totalitair bewind, gericht op verbetering van de soort, moet nog eens een gruwelijke toekomstroman geschreven worden. Door het uitblijven van een consequente eugenetische politiek zou de mensheid volgens de theorie van Galton in ons rijke deel van de wereld steeds dommer moeten zijn geworden. Gelukkig is daarvan geen sprake. Sinds het begin van de vorige eeuw, toen IQtests werden ingevoerd tot heden zijn de gemiddelde scores ononderbroken dramatisch gestegen. Het verschijnsel is vernoemd naar de ontdekker, de Nieuw Zeelander James R. Flynn.

Hij ontdekte dat het IQ van Amerikaanse recruten steeds hoger was dan dat van de vorige generatie. Het fenomeen was tot dan toe aan de aandacht ontsnapt omdat men bij de berekening altijd uitging van het gemiddelde van dezelfde leeftijdsgroep. Die kregen per definitie een IQ van 100. Uit onderzoek bleek dat dit Flynn-effect te vinden was in alle landen waar deze gegevens beschikbaar waren, waaronder Europese landen, Canada en Israël. Het gaat niet om kleine verschillen. Wanneer je het IQ van de Amerikaanse recruten in 1918 zou berekenen volgens de normen van 2007, dat betekent dat het gemiddelde IQ in 2007 100 bedraagt, dan kom je voor 1918 op een gemiddelde van 66.

Uit een publicatie in “Nature” blijkt intelligentie minder van de genen dan van de omstandigheden in de baarmoeder af te hangen. Zo bezien hebben sociale wetten waardoor armen beter te eten hebben meer effect op de slimheid van het volk dan het steriliseren van dommen.