Al decennia lang wordt de dood van het boek voorspeld, en al jaren wordt er met grote hardnekkigheid beweerd dat er steeds minder gelezen wordt. De boekenindustrie is de laatste jaren opnieuw aan de nodige veranderingen onderhevig geweest, waarbij de komst van het e-book misschien wel de belangrijkste was, en elke keer weer werden de volgende voorspellingen gedaan:

• lezen is dood
• boeken zijn dood
• uitgeven is dood
• alle papieren drukwerk is dood
• of, als ze al niet dood zijn, zijn ze dat zeer binnenkort

Als we echter naar de simpele feiten kijken kunnen we constateren dat in de laatste honderd jaar elk decennium het boek minstens één keer dood verklaard is, maakt niet uit hoe het er voorstond met de boekenwereld. Feit is dat boeken springlevend zijn, en de uitgeverswereld, hoewel er altijd geklaagd wordt, staat er helemaal niet slecht voor.

Om te beginnen wat cijfers. Amerikanen kochten in 2010 meer dan 750 miljoen boeken. Vijf jaar daarvoor was dat nog “maar” 650 miljoen. Vergeet daarbij niet dat we in 2010 in de recessie zaten, met enorme werkeloosheidscijfers. Toch kochten mensen meer dan 750 miljoen boeken (en waarschijnlijk nog wat meer, want tweedehands boeken werden niet meegeteld). E-books werden ook niet meegeteld, hoewel die toen al 9 procent van de boekenverkoop voor hun rekening namen.

Nog wat opmerkelijke cijfers:

• in 2008 werden er meer originele boektitels gepubliceerd dan ooit daarvoor. 289.729 verschillende titels alleen al in de USA
• in 2007 waren er meer uitgevers dan ooit daarvoor: 74.240 in de USA, tegen 397 in 1925. Dit cijfer stijgt nog steeds elk jaar.
• in 2005 woonden er meer publicerende schrijvers in de USA dan ooit daarvoor: 185.275 (tegen, bijvoorbeeld, 82 in 1850)
• Volwassenen die niet kunnen lezen en schrijven zijn er bijna niet meer – 98 procent van de volwassenen in de Westerse wereld kan lezen.
• In Amerika zijn er nog nooit zoveel mensen lid geweest van een bibliotheek als nu – 68 procent van de bevolking.
• Bibliotheekcirculatie is nog nooit zo hoog geweest als nu – van 1999 tot 2008 was het aantal boeken en ander bibliotheekmateriaal dat uitgeleend werd bijna verdubbeld. Amerikaanse cijfers, maar toch.

Dat lijkt me toch goed nieuws. Boeken, lezen, literatuur, het is verre van dood. Dat kun je ook wel zien als je om je heen kijkt – in de trein, in wachtkamers – overal zie je mensen boeken zitten lezen. Let er maar eens op.

We leven feitelijk in een gouden tijd voor lezers. Realiseer je je wel dat in de tijd van Dante nauwelijks tien procent van de Italiaanse bevolking kon lezen? En Dante schreef zijn boeken nog voor de uitvinding van de boekdrukkunst, dus boeken waren ook nog eens zeldzaam en peperduur. Je had in die tijd dus nauwelijks toegang tot boeken, zelfs als je kon lezen.

In de tijd van Shakespeare was het nog niet heel veel beter – toen kon ongeveer 40 procent van de Engelsen lezen, maar Shakespeares stukken werden niet gelezen, ze waren nog steeds veel te duur – lezen voor je plezier deed je in die tijd nog steeds niet.

Een eeuw later, de tijd van Jonathan Swift en William Blake – je zou denken dat die wel breed gelezen zouden worden? Hmm. The Times, de grootste krant van die tijd, had slechts drieduizend lezers per dag, nog geen half procent van de bevolking. De populairste boeken waren toentertijd religieus, vrees ik.

Aan het eind van de negentiende eeuw kon ongeveer 80 procent van de 38,5 miljoen Amerikanen lezen, tegen 1940 was dat 95 procent van 131 miljoen inwoners. Tegenwoordig is dat 98 procent, en dat niet alleen – ook het opleidingsniveau is omhoog gegaan.

En er is nog iets – er zijn ook gewoonweg meer mensen tegenwoordig. Behoorlijk wat meer zelfs. Die met zijn allen kunnen lezen en een behoorlijk gemiddeld opleidingsniveau hebben. En dus hebben we heel veel potentiële lezers. Niet iedereen zal een boek pakken voor zijn lol, maar het opmerkelijke is dat het er wel heel veel zijn, en dat hun aantal nog steeds elk jaar groeit, ondanks de alarmerende verhalen over de dood van het boek.

De cijfers liegen niet: er zijn op dit moment meer mensen een boek aan het lezen dan ooit eerder in de geschiedenis, en dat aantal zal alleen maar groeien.

HM, 1 september 2015
(met dank aan McSweeneys)