Terug naar Oosterdonk is een van de beste televisieseries die ik ken. Het is het verhaal van een dorp dat moest verdwijnen vanwege een havenuitbreiding. Het verhaal wordt met happen en brokken verteld in flashbacks. De vader van de inmiddels vijftigjarige Brecht Bosmans overlijdt en de begrafenis blijkt een reünie te worden van voormalige dorpsbewoners. Het dorp Oosterdonk is inmiddels al jaren  verdwenen onder het zand.

Een van de opmerkelijkste aspecten van de serie is een merkwaardige omkering – de scenes die spelen in het “nu” zien er allemaal wat grijzig en grauw uit, terwijl de flashbacks er helder en kleurig uitzien. Dat is ongewoon, maar het blijkt wonderlijk goed te werken – we kijken met nostalgische weemoed mee terug in de tijd, met in de hoofdrol een jonge Brecht, die op sleeptouw genomen wordt door de excentrieke stroper Pietje de Leugenaar, die voor elke situatie wel een fantastisch maar doeltreffend verhaal klaar heeft. Pietje is ook de enige die zich tot het bittere einde blijft verzetten tegen het verdwijnen van Oosterdonk en de polders eromheen.

De serie is van een sublieme gelaagdheid waarin meerdere verhalen verteld worden. Het verhaal van een dorp in de jaren vijftig, het verhaal van een vete waarbij een krijtstreep een cafè doormidden deelt, het verhaal van een overheid die mensen rücksichtslos van hun plek verjaagt zonder daar iets tegenover te stellen, het stille gevecht tussen de man die de boel komt onderspuiten en Pietje, het verzet van sommige bewoners, het verhaal van Jos Teugels en zijn liefde, het verhaal van twee jeugdvrienden, en nog een paar verhalen. En vooral het verhaal van Pietje de Leugenaar, een glansrol van Dirk Roofthooft, die in een zelfverzonnen dialect de meest fantastische verhalen verzint. Pietje is een kluizenaar, maar hij is ook filosoof en tovenaar – hij is degene die het dorp pas echt kleur geeft.

Ondertussen kunnen we in het café waar iedereen na de begrafenis samenkomt zien wat er van de hoofdrolspelers van toen geworden is. Het jongetje Brecht is bijvoorbeeld een uitgerangeerde televisievedette geworden, zijn vroegere vriendje Walter handelt in pornovideo’s. De onderwijzer laat ondertussen zelfgedraaide filmpjes zien, zoals hij dat op alle begrafenissen doet, om de herinnering aan het verloren dorp levend te houden.

De serie is onlangs op dvd verschenen. De zes afleveringen staan op de eerste twee dvd’s, op de derde staan wat extra’s die het verhaal nog wat meer diepgang geven. Het verhaal blijkt te zijn gebaseerd op de daadwerkelijke verdwijning van twee dorpen, waarover een reportage is opgenomen. Er zijn amateurfilmpjes van een vergelijkbaar dorp, en er is het alternatieve einde, een monoloog van Pietje de Leugenaar. Het uiteindelijke einde vinden we overigens sterker.

Het is een serie die je vaker dan één keer kunt bekijken, mede omdat de verhalen fragmentarisch verteld worden. Bij de tweede keer zie je dingen die je de eerste keer over het hoofd zag. Een magnifieke serie, die terecht meerdere malen onderscheiden is.

• Terug naar Oosterdonk, of het verloren dorp van Pietje de Leugenaar – 3 dvd’s – Lumière