bill viola
Videokunst heeft altijd een bijzonder klein publiek getrokken. Dat heeft voor een deel te maken met de aard van de kunst – er is wat meer aandacht voor nodig dan voor “normale” beeldende kunst, en ook meer aandacht dan voor een gewone film. Een aantal jaren geleden was ik in een museum voor moderne kunst en daar raakte ik per ongeluk verzeild in een paar zaaltjes waar de videokunst van Bill Viola gepresenteerd werd. Ik heb er ademloos van bewondering uren doorgebracht. Er waren nog een paar toeschouwers die ook door dit werk gegrepen werden, maar de meeste bezoekers van het museum wandelden rustig langs de normale kunstwerken. De meeste museumbezoekers hebben eigenlijk geen geduld voor videokunst.
Jammer, want als je er even voor gaat zitten is het werk van Viola zeer indrukwekkend. In zijn beginjaren maakte hij filmpjes voor één beeldscherm, bijvoorbeeld van pasgeboren baby’s die voor de allereerste keer hun ogen openen en dus voor de allereerste keer licht zien, de wereld zien. Doordat Viola zich daarop concentreerde kijk je vanzelf met hem mee, en raak je bijna vanzelf onder de indruk. Later ging hij drieluiken maken – bijvoorbeeld drie beeldschermen naast elkaar waarop links een geboorte te zien is, rechts de stervende vader van Viola en midden een verstild beeld van een slapend persoon. Het gaat bij hem dus vaak over emotie.
Total Film is een Nederlands bedrijf dat dvd’s durft uitbrengen die waarschijnlijk maar een klein publiek zullen trekken, zoals de films van Kurosawa. Zojuist brachten ze een BBC-documentaire uit over Bill Viola, getiteld The Eye of the Heart, ondertitel “A portrait of the artist”. Een film van een uur waarin Viola niet alleen vertelt over zijn drijfveren en inspiraties, maar waarin we ook flarden en stukken van zijn videokunst te zien krijgen. Hij blijkt de laatste jaren sterk geïnspireerd te worden door klassieke Italiaanse kunstenaars als Giotto, en als je zijn bijna verstilde films van de laatste jaren ziet kun je dat wel volgen. Het gewone beeldscherm heeft hij inmiddels losgelaten, de films worden nu meestal op grote panelen geprojecteerd.
Een voorbeeld is de brandende man die je hier links op de foto ziet. Je ziet op een manshoog paneel een levensgrote man staan, met zijn armen wijduit. Aan zijn voeten ontstaat een klein brandje dat steeds groter wordt totdat de man in lichterlaaie staat, met het loeiende geluid van vlammen dat er bij hoort. Een zeer verontrustend beeld. Als je om het paneel heenloopt zie je aan de andere kant een man staan waar water op drupt. Dat eindigt in een kolkende zee van water die met geweld over de man uitgestort wordt, ook hier met het geluid dat erbij hoort. Ook een verontrustend beeld, maar samen zijn ze op een vreemde manier ook geruststellend. Het geluid speelt overigens vaak een even grote rol bij Viola als het beeld. Het loont overigens de moeite beide films tot het eind toe te bekijken.
Op de dvd komen zo meerdere projecten en installaties van Viola langs, en ze worden zo gepresenteerd dat je een goede indruk krijgt van hoe het er in de werkelijke presentatie uit moet zien. Zeer intrigerend, zeer fascinerend ook. Kunst om langer bij stil te staan. Als je ooit werk van Viola “in het echt” hebt gezien krijg je hier de bevestiging dat het echt zo goed was als je dacht, en voor iedereen die het werk niet kende is het een aansporing om een keer naar een installatie van Viola te gaan kijken, want uit deze dvd wordt goed duidelijk dat dat een imponerende ervaring is.
-
Bill Viola – The Eye of the Heart – A portrait of the artist – BBC – Total Film