Nicholas Carr schreef een boek dat iedereen die tijd doorbrengt op het internet aan het denken zal zetten. De titel is ietwat provocerend, maar hij weet goed duidelijk te maken dat onze manier van denken grondig lijkt te veranderen door de manier waarop we achter onze computer zitten en van internet gebruik maken.

Het begint meteen al in het eerste hoofdstuk, met een aantal zeer prikkelende stellingen die goed onderbouwd worden en waar vrijwel iederen wat in zal herkennen. “Het ondiepe” suggereert daarbij dat Google onze geheugenfuncties voor een groot deel overneemt en dat we daardoor wellicht dommer worden, maar het is de vraag of het inderdaad zo werkt. Het mooie aan het boek van Carr is dat hij je in ieder geval fors aan het denken zet.

Er zijn bovendien wat experimenten gedaan die verontrustend lijken – mensen die teksten van een beeldscherm lazen bleken minder te onthouden en er minder vragen over te kunnen beantwoorden dan mensen die diezelfde teksten van papier te lezen hadden gekregen.

Voor mij is het boek extra interessant omdat ik niet alleen als consument internet gebruik, maar er ook op verschillende manieren actief mijn bijdrage aan lever, en ik word in dit boek regelmatig bevestigd in mijn aanpak, die structureel afwijkt van die van een regulier tijdschrift of een ander papieren medium. Als aanbieder op internet hou je dus blijkbaar al onbewust rekening met de veranderende hersenactiviteiten van de surfende medemens.

Waar Carr wel nadrukkelijk voor waarschuwt is om niet al je kaarten in te zetten op internet en de nieuwe media, omdat je daarmee volgens hem het vermogen zou verliezen om echt de diepte van een goed boek in te duiken. De concentratie voor de iets langere termijn die een literair meesterwerk toch echt nodig heeft verdwijnt misschien wel binnen één generatie, als Carr gelijk heeft.

Ik geloof nog steeds in én-én, maar moet meteen bekennen dat ook ik steeds moeilijker tijd vrij weet te maken voor een goed boek. Maar goed, lees jij ook steeds minder? Lees dan in ieder geval om te beginnen dit boek, dan weet je hoe dat komt, en je realiseert je bovendien dat je, zonder dat je het door had, getuige bent van een essentiële omwenteling van de menselijke geest.

Als voorproefje een fragment uit het eerste hoofdstuk. Het boek is, maar dat begreep je al, een aanrader.

• Nicholas Carr – Het Ondiepe – Hoe onze hersenen omgaan met internet – Maven Publishing – ISBN 978-9490-574130