Hebben Chinezen een ander gevoel voor humor dan Engelsen, of Duitsers, of Afrikanen, of Nederlanders? Wij hebben het hier wel eens over typisch Britse humor, dus het is zeker niet ondenkbaar dat er typisch Chinese humor bestaat, en als je Humour in Chinese Life and Letters hebt gelezen ben je er wel van overtuigd dat dat ook inderdaad zo is, al is het onmiskenbaar ook zo dat de globalisering ervoor gezorgd heeft dat we inmiddels over de hele wereld over sommige dingen allemaal lijken te kunnen lachen.

Maar de grappen in het eerste hoofdstuk van dit boek, daar zat ik soms echt met stomme verbazing naar te kijken, want dit was humor die ik gewoonweg niet begrijp.
Een voorbeeld van zo’n Chinese grap:
“Hoe meer je eraan werkt hoe erger het wordt. (letterlijke betekenis: De oude Bao verft zijn haar en hoe meer hij zijn best erop doet hoe donkerder het wordt).” De grap is dan dat je alleen maar zegt: “De oude Bao verft zijn haar”.

Er zijn ook verschillen aan te geven tussen humor met een Confucionistische achtergrond of een Taoïstische achtergrond. De laatste soort is vaak wat absurdistischer.

En er is ook wat universelere humor, zoals de vele grappen over mannen die onder de plak zitten van hun vrouwen. Een groep van dat soort mannen komt bij elkaar om te overleggen hoe ze hun mannelijk gezag terug kunnen veroveren als er iemand roept dat hun vrouwen eraan komen met stokken – de hele groep stuift angstig uit elkaar, behalve één, die kalm blijft zitten. Eerst denken ze dat dit de enige man is die niet bang is voor zijn vrouw, tot ze ontdekken dat hij van angst ter plekke gestorven is.

En er is de humor die spot met de mensen die anders zijn of hoger geplaatst, en ook met bijvoorbeeld een Daoïstische priester. Een grap die je even tot je door moet laten dringen:
“Een Daoïstische priester wandelde door de begraafplaats van een prinselijk paleis toen hij behekst raakte door een aantal kwade geesten. Hij wist de hulp in te roepen van een voorbijganger die hem veilig naar huis bracht. Toen zei de priester tegen zijn redder: “Ik sta diep bij je in de schuld omdat je me gered hebt, maar ik heb geen bezittingen waarmee ik mijn dank kan betuigen. Hier is een amulet die boze geesten zal afweren. Neem deze aan met mijn grote dank:”

En dan nog eentje die spot met de domheid:
“Een man probeerde een stadspoort binnen te gaan terwijl hij een lange paal in de hand hield. Vertikaal was de paal te hoog, horizontaal te breed voor de poort. Terwijl hij stond te bedenken hoe hij nu naar binnen moest kwam er een oudere heer die verbaasd uitriep dat hij in zijn leven al heel wat gezien had, maar dat hier maar één ding opzat: de paal doormidden zagen! De man brak onmiddellijk de paal doormidden en ging de poort binnen met twee halve palen in de hand.”

Toch zit je je voor het grootste deel van de tijd te verbazen als je dit boek zit te lezen, want in heel veel gevallen is het voor ons volstrekt onduidelijk waarom iets grappig is, terwijl dat voor de Chinese lezer waarschijnlijk meteen helder zal zijn. Een intrigerend boek, kortom.

• Humour in Chinese Life and Letters – Classical and Traditional Approaches – edited by Jocelyn Chey and Jessica Milner Davis – Hong Kong University Press – ISBN 978-988-8083-52-7