Nicholas Carr’s boek Het Ondiepe ging over de manier waarop onze hersenen omgaan met internet. De vraag die in dit boek, Hoe verandert internet je manier van denken? een uitgave van het Edge-project, centraal staat, lijkt daar enigszins op, maar toch is dit een totaal ander soort boek geworden. Een boek dat opmerkelijk genoeg juist de diepte lijkt in te gaan, ondanks het feit dat er maar liefst 151 verschillende denkers een antwoord op één en dezelfde vraag formuleren.

Eerst even iets over het Edge-project. Dat komt eigenlijk voort uit een mislukt kunstexperiment van James Lee Byars uit 1972. Byars had bedacht dat als je de honderd grootste genieën van deze tijd samen zou opsluiten en ze zou vragen aan elkaar de vragen te stellen die zij belangrijk vonden, dat zo’n sessie een synthese van alle denken van onze tijd zou opleveren. Toen hij ging bellen hingen zeventig van die honderd genieën meteen op.

Tien jaar later pakte hij het idee toch weer op en stichtte de Reality Club die in 1997 online verder ging als Edge. Daar werden ideeën gepresenteerd over nauwelijks verkende aspecten van verschillende wetenschappelijke terreinen, met soms verrassende nieuwe inzichten als gevolg. Voor elke verjaardagseditie van Edge werd er een vraag geformuleerd en werd een aantal mensen gevraagd daarop te reageren. John Brockman, die het stokje  inmiddels van Byars heeft overgenomen, zegt dat het niet zo gemakkelijk is om een goede vraag te bedenken. Om met Byars te spreken: “Ik kan de vraag beantwoorden, maar ben ik intelligent genoeg om hem te stellen?”

Het feit alleen al dat er alleen al zo grondig over de vraag is nagedacht neemt me al voor het project in, moet ik bekennen, en de vraag “Hoe verandert internet je manier van denken?” blijkt inderdaad te leiden tot een groot aantal opmerkelijke antwoorden die ik niet had kunnen voorspellen. De 151 denkers vormen ook een zeer gevarieerd gezelschap, van wetenschappers tot kunstenaars, van Douglas Coupland tot Brian Eno, van Ai Weiwei tot Nicholas Carr, van Marina Abramovic tot Richard Dawkins.

Honderdeenenvijftig denkers, ruim vierhonderd pagina’s, en verbluffend veel verschillende antwoorden, waarbij vooral opvalt hoeveel mensen tips geven voor een intelligent gebruik van internet. Tips die Carr’s ondiepte omzeilen, als het ware. Lees in het boek bijvoorbeeld het complete stuk van Paul Ewald “Kompas voor generalisten die dieper willen” (je kunt hier de eerste alinea lezen) waarin hij aangeeft hoe je internet op een slimme manier kunt aanwenden om wel degelijk de diepte in te gaan.

En zo zijn er meer tips en inzichten, of verrassende manieren van kijken naar, of omgaan met internet te vinden in dit boek. Het verrassendste aan dit boek is dan ook dat het feitelijk mijn manier van denken over internet op verschillende momenten veranderde en aanscherpte, en dat ik regelmatig met enige verbazing de verhalen las van intensieve internetgebruikers. Er zijn nog heel wat gebieden te verkennen, daar ben ik, dankzij dit boek, ook goed van doordrongen geraakt.

En het mooie is, dat je er zin in krijgt, dat al die denkers, ook als ze kritische antwoorden geven, toch meestal op facetten wijzen die de meerwaarde van internet benadrukken. Een plezierig prikkelend, maar ook heerlijk enthousiasmerend boek.

• Edge.org presenteert: Hoe verandert internet je manier van denken? – 151 denkers geven antwoord – Maven Publishing – ISBN 978-9490-574123