Onder de titel De Ontgroende Mens van Atte Jongstra staat simpelweg “essays”, maar dat vind ik persoonlijk wat kort door de bocht. Want Jongstra schrijft teksten die veel verder gaan dan simpele essays – het zijn vaak heel persoonlijke stukken, met voor essays ongebruikelijk veel humor, en Jongstra durft zich regelmatig kwetsbaar op te stellen.

In het derde hoofdstuk (of het derde essay, wat je maar wil) Werkdag van een letterknecht, laat hij zien hoe hij in de archieven duikt en van de ene vondst naar de andere springt, terwijl hij halverwege zelf niet goed lijkt te weten waar het allemaal heen zal gaan. Het hoofdstuk, waarvan ik je hier twee fragmenten laat lezen, eindigt met een uitnodiging van de koning. Als je die twee fragmenten gelezen hebt heb je al een aardig goed idee van de manier waarop Jongstra schrijft – hij maakt feitelijk een merkwaardige collage van feiten, citaten, ideeën en verzinsels die je als vanzelf aan het denken zetten – in dat opzicht zijn het wel weer echte essays.

Daarnaast is Jongstra een duidelijke liefhebber van oude boeken, en uit die oude boeken heeft hij de illustraties voor De Ontgroende Mens gehaald – en dat maakt dit boek weer extra leuk. De vormgeving is, zoals altijd bij uitgeverij AFdH, weer subliem, met perfect gebruik van de steunkleur rood. De kunst van de echte boekontwerper is om een boek zo vorm te geven dat je niet merkt dat het vormgegeven is, de vormgeving moet volledig in dienst staan van de tekst – je moet als het ware het boek in gezogen worden doordat het je als lezer zo gemakkelijk en plezierig mogelijk gemaakt wordt, en dat is hier in hoge mate het geval. Ik kom de laatste tijd te veel boeken tegen met hinderlijk lelijke of kleine letters, dus een speciale vermelding is wel op zijn plaats, vind ik.

De essays en verhalen van Atte Jongstra gaan uiteindelijk over de manier waarop wij omgaan met de natuur. En dan gaat het soms om basale dingen – waarom wandelen we, en wat zien we dan? Sinds de mens de ploeg ging gebruiken om de aarde naar zijn hand te zetten is hij zich steeds meer als bezitter van dat land gaan beschouwen, met weinig respect voor het ecosysteem waar hij zelf deel van uitmaakt.

Jongstra vindt dat dat anders moet, en daarbij komt Robinson Crusoe langs, maar ook ecoseksualiteitgoeroe Annie Sprinkle. De uil vliegt rond, zwammen weten de weg in het labyrint, de bejaarde mierenwerkster blijkt een zelfmoordterrorist en de merel zingt. Alles is in alles, zoals Multatuli ooit al zei. Een heerlijk boek!

• Atte Jongstra – De Ontgroende Mens – Essays – AFdH – ISBN 9789072603814
• Bestel het boek hier bij een bekende webwinkel: De Ontgroende Mens