Naderhand is de titel van de aangrijpendste dichtbundel die ik dit jaar gelezen heb. Dat heeft niet alleen met de gedichten te maken, want als ik die puur en alleen in een simpel bundeltje zou zijn tegengekomen hadden ze lang niet zoveel indruk gemaakt als hier.

Naderhand is de vertaling van Nachher, de gedichten die Felix Oestreicher tussen maart 1944 en mei 1945 schreef in Bergen-Belsen en Tröbitz. Oestreicher kwam uit een Joods doktersgezin uit Karlsbad, maar hij belandt in 1929 in Amsterdam, waar hij Gerda Laqueur ontmoet, waar hij in 1930 mee trouwt. Ze krijgen drie kinderen, Beate in 1934 en anderhalf jaar later de tweeling Maria en Helli, alledrie in Karlovy Vary, waar ze een artsenpraktijk hebben tot ze in april 1938 voor de Duitse bezetter naar Amsterdam vluchten.

In november 1943 wordt de hele familie opgepakt en naar de Hollandse Schouwburg gebracht, maar Helli heeft difterie en wordt snel ondergebracht in De Joodse Invalide, het ziekenhuis voor joden in Amsterdam, vanwaar ze een paar maanden later door iemand van de ondergrondse naar een boerderij in Brabant in veiligheid werd gebracht.

De rest van de familie werd afgevoerd naar Westerbork en vandaar naar Bergen Belsen, waar de grootmoeder overleed. Felix en Gerda werden uiteindelijk door de Russen in Tröbitz bevrijd uit de “Trein der Verlorenen”, maar ze overleden na elkaar binnen een paar maanden aan de gevolgen van vlektyfus.

Beate en Maria hebben de kampen overleefd en Maria heeft de dagboeken van haar vader, en de gedichten, ontcijferd, bewerkt en uitgegeven. De negentien gedichten waren waarschijnlijk bedoeld om later uit te werken, maar zoals ze hier gepresenteerd worden, naast de foto’s van de drie zusjes die de oorlog overleefden, van Felix en Gerda, van de grootmoeder, hebben ze geen enkele bewerking meer nodig.

Veel van de foto’s zijn van Maria Austria, Felix’ jongste zus, en een van Nederlands bekendste en beste fotografen van de vorige eeuw.

Het hardcover boek is magnifiek uitgegeven, met buitengewoon veel liefde, respect en aandacht, waardoor het verhaal nog aangrijpender is geworden dan het van zichzelf al was. Indrukwekkend op een bijzondere manier – je wordt er stil van.

• Felix Oestreicher – Nachher Naderhand – Uitgeverij AfdH – ISBN 978-9072-603265