“Jouw hart sta ik nooit meer af” is in meerdere opzichten een bijzonder boek. Het is het verhaal van een “oorlogsliefde”, zoals het op het omslag heet, maar het is veel meer dan dat, want het is het verhaal van een liefde en een veel te kort durend huwelijk. Daarnaast is dit het verhaal van het verzet in de Tweede Wereldoorlog, verteld aan de hand van die liefdesgeschiedenis, waardoor het ineens allemaal wel heel dichtbij komt.

Het komt nog dichterbij, want Jans en Martha, de hoofdpersonen in dit verhaal, zijn de ouders van Alie Zwinderman, en Alie ken ik. Ze woont bij mij in het dorp, ze was leerkracht op de school waar mijn kinderen naar school gingen, ik sta regelmatig even met haar te praten, ze is een kennis van me. Dat maakt dit verhaal bijna te intiem om zomaar te lezen, want hier wordt wel het hele verhaal van Jans en Martha verteld, tot in de details.

Toch is het een verhaal dat je moet lezen, ook weer om meer redenen dan alleen de dramatische reden van het hartverscheurende liefdesdrama dat zich hier voltrekt. Want het verhaal begint eigenlijk heel aandoenlijk als schrijfster Wil Legemaat uitgebreid uit de doeken doet hoe een verkering en verloving ruim een halve eeuw geleden verliepen. Daar kun je eigenlijk bijna alleen met een stukje vertedering en ongeloof op terugkijken. En dat ongeloof geldt dan vooral de snelheid waarin de tijden zijn veranderd wat betreft de omgang van jongens en meisjes, mannen en vrouwen. Dat is echt een wereld van verschil.

Maar niet veel later zitten we al in de oorlog. En dan komt al snel het verhaal van Jans die met volledige instemming van Martha lid wordt van een verzetsgroep, zijn arrestatie en de daaropvolgende periode van onzekerheid. Jans overlijdt op zesentwintigjarige leeftijd, niet lang na zijn bevrijding door de Amerikanen uit Kamp Wöbbelin.

Het boek is gebaseerd op brieven die Jans en Martha elkaar gestuurd hebben en op verschillende documenten en ooggetuigenverslagen. Het is bovendien aangevuld met fotomateriaal.

Om kort te zijn: het is een boek dat er stevig inhakt, en dat ik niet in één keer heb kunnen uitlezen. Ik heb het hier bewust maar in een paar zinnen samengevat, want het is ondoenlijk om lang stil te staan bij de verschillende episodes. Ik kan je verzekeren dat ik meer dan één brok-in -de-keelmoment heb gehad tijdens het lezen van dit boek, en dat ik het daarom ook meedere keren even opzij heb gelegd.

Nogmaals: het komt allemaal wel erg dichtbij. Dat komt ook door de manier waarop Legemaat het verhaal heeft opgeschreven. Gedetailleerd, en dicht bij de twee hoofdpersonen blijvend. Door op deze manier te focussen op de geschiedenis van twee mensen maak je de grote geschiedenis ineens heel tastbaar en concreet.

Een paar fragmenten uit het boek – de arrestatie van Jans Zwinderman, een van de briefjes die hij in gevangenschap schreef en het begin van het hoofdstuk waarin het overlijden van Jans beschreven wordt.

• Wil Legemaat – Jouw hart sta ik nooit meer af – De oorlogsliefde van Jans en Martha, 1937-1945 – Uitgeverij Noordboek – ISBN 978-9033-009525