Alejandro Zambra’s boek Facsímil werd in het Engelse taalgebied vertaald als Multiple Choice, en eigenlijk was dat voor de Nederlandse vertaling ook een uitstekende titel geweest, beter dan het wat vreemde Begrijpend lezen, want het boek bestaat uit een lijst van multiple choice- of om het in goed Nederlands te zeggen, meerkeuzevragen. Dat lijkt een vreemde vorm voor een roman, maar zo uniek is dat nu ook weer niet, want in effect doet het boek sterk denken aan de indringende vragenlijsten die Max Frisch in zijn dagboeken verwerkte, en waar je als lezer altijd behoorlijk mee aan het werk gezet werd. Passief lezen was er dan niet meer bij – je moest echt zelf gaan nadenken en werd als het ware uit je luie stoel gesleurd.

Zambra doet in feite hetzelfde. Hij wou een boek schrijven over zijn schooltijd in Chili, maar kwam daar niet helemaal uit, tot hij op het lumineuze idee kwam om het in de vorm te gieten van de multiple choice vragenlijsten die je als potentiële student moest invullen voor je naar de universiteit ging. De overgang van de dictatuur van Pinochet naar democratie was weliswaar ingezet, maar dat was een moeizame transitie, en in de vragenlijsten zien we het een en ander terug van de situatie in Chili in die woelige jaren.

Het is jammer dat het boek enkel en alleen sec vertaald is, en dat de vertaler verder nergens voetnoten bij geplaatst heeft, want Zambra heeft in de tekst bijvoorbeeld ergens een voor Chilenen heel bekend citaat van Pinochet verstopt – het zou wel aardig zijn als we daar als Nederlandse lezer even een kleine voetnoot bij hadden gekregen, net als bij andere typisch Chileense zaken waar een korte toelichting het boek nog beter hadden kunnen maken.

Toch is het een bijzonder indringend boek geworden, juist omdat je als lezer door die merkwaardige meerkeuzevragen gedwongen wordt op een ongewone, actieve manier te gaan lezen. Je leest intensiever, let beter op details, en het verhaal dat Zambra vertelt (want dat doet hij wel degelijk) kruipt gaandeweg onder de huid. Knap. Een bijzondere leeservaring – ik weet het, dat klinkt als een cliché en een dooddoener, maar in dit geval is het echt zo. Een boek dat je als lezer weer eens even helemaal op scherp zet.

• Alejandro Zambra – Begrijpend lezen – Karaat – ISBN 9789079770281
• Bestel het boek hier bij een bekende webwinkel: Begrijpend lezen