Horizon City van Jaap Scholten is een merkwaardig boek, eentje waar ik de vinger niet helemaal achter kan krijgen, omdat ik het gevoel heb dat ik besodemieterd word waar ik bij sta, maar dan wel op zo’n geraffineerde en geniale manier dat ik er eigenlijk alleen maar bewondering voor kan hebben. En tot het laatst blijft er toch ook de twijfel, want de masquerade wordt wel erg overtuigend opgevoerd.

Wat doet Scholten eigenlijk in dit boek? Hij vertelt, zo lijkt het, de geschiedenis van zijn familie aan de hand van allerlei archiefmateriaal dat hem is aangereikt. Het boek is ook zeer uitgebreid geïllustreerd met oude foto’s en documenten, dus het ziet er allemaal zeer overtuigend en betrouwbaar uit.

Maar alles, werkelijk alles, over zijn familie was ooit verloren gegaan bij een grote brand in Enschede, vertelt Scholten al vrij vroeg in het boek. En dan wordt er onverwacht, door een onbekende, een koffertje voor hem afgegeven bij een schouwburg waar hij zal optreden. Een koffer barstensvol archiefmateriaal, foto’s, brieven, documenten, dagboeken, genoeg om een boek vol te schrijven over een krankzinnige familie, over de industriestad Enschede en zijn belangrijkste families, en over de buitenbeentjes van de familie.

Die koffer maakte me eigenlijk meteen al wat argwanend, want dat is de deus ex machina, een van die slimme trucs die schrijvers toepassen om een verhaal aannemelijk te maken, en Scholten kon er mooi zijn alle kanten uitwaaierende verhalen mee verklaren. Hij kon mooi alle kanten op, en vrij ongestructureerd heerlijk aan het vertellen gaan, en dat levert dan ook een machtig mooi boek op over een intrigerende familie die over de hele wereld uitwaaiert, met in een van de hoofdrollen een tamelijk excentrieke oudoom, Chuck Stork, die pionierde in de vliegtuigindustrie, vijf keer trouwde, twee keer multimiljonair werd en die uiteindelijk straatarm stierf in Amerika.

Maar vóór dat verhaal zitten nog verhalen over de Twentse grootindustriëlen, en schetst Scholten mooi de verschillende karakters van de families Stork en Scholten. We komen ook te weten hoe een foeilelijke familie door een bloedmooie vrouw toch ineens betere familiefoto’s oplevert, en Scholten vertelt ondertussen ook het een en ander over zichzelf.

En toch. Als je even de moeite wil nemen om het fragment te lezen dat hier rechts staat (bladzijde 51 in het boek) begrijp je misschien waarom er bij mij wat alarmbellen gingen rinkelen bij zinnen als “Als je een boek schrijft waarin je eigen familie een hoofdrol vervult – wat in driekwart van de wereldliteratuur het geval is, alleen dan gehuld in de dunne vermomming van de fictie – en je zo stom bent dat in de non-fictievorm te doen, dan manoeuvreer je jezelf in een lastige positie” en “De reden dat ik niet het masker van de fictie gebruik, is dat ik zoveel prachtig materiaal in de schoot geworpen heb gekregen.”

Ik vermoed, eerlijk gezegd, dat Scholten het precies andersom doet – hij doet net alsof hij een familiegeschiedenis schrijft, terwijl hij feitelijk gewoon een krankzinnige roman geschreven heeft – fictie dus. En dat hij daarbij en passant de industriegeschiedenis van Enschede mooi weet te treffen, dat is mooi meegenomen, maar die familiegeschiedenis, die schrijf ik voorlopig geheel op het conto van Jaap Scholten de geniale romanschrijver, de verhalenverteller.

Want een heerlijk boek, een prachtverzameling van fantastische verhalen, is het absoluut geworden, en hij zet je als lezer in ieder geval goed op scherp, doordat je uiteindelijk toch nooit zeker weet wat waar is, en wat niet.

Het boek werd uitgegeven door AFdH, en dat betekent dat de vormgeving weer perfect is, wat bij een boek dat het voor een deel moet hebben van de overtuigende presentatie van het archiefmateriaal natuurlijk extra belangrijk is.
Een absolute aanrader van een boek!

• Jaap Scholten – Horizon City – AFdH – ISBN 9789072603357

• Bestel het boek rechtstreeks bij de uitgever