De manieren waarop “het leven een gebruiksaanwijzing” kan worden gelezen

Sommigen lezen een boek op het strand, liggend in de volle zon, op de rug of op de buik of op de linker- of rechterzij.  Ik zou het met het leven niet doen.
Toegegeven, ik zou het met geen enkel boek doen.  Maar voor dit boek raad ik het af.

Als ik een boek lees maak ik wel eens aantekeningen.  Niet elk boek nodigt me daartoe uit, hooguit twintig procent van de boeken die in mijn boekenkast staan.  Maar er staan veel boeken in mijn kast die ik niet heb gelezen en niet lees.  En er zijn sommigen die nooit op het idee zouden komen aantekeningen te maken bij een boek dat ze lezen. Als ik in de eerste hoofdstukken van een roman kennis maak met meer dan zes figuranten, begint het potloodje in mijn broekzak te kriebelen.  Het is een potloodje met een potloodverlenger, dus de potloodpunt breekt niet af.  Grof geschat is het aantal huidige en relevante voormalige bewoners van het wooncomplex aan de rue Simon Crubellier 11, honderd. In de verhalen waartoe deze honderd personen aanleiding geven komen nog weer eens honderd andere personen voor. Soms tuimelt in een diagonaal verhaal een lijk (met een naam) uit de kast, dat een déjà (vue) entendu oproept. Probeer maar eens te achterhalen in welk van de honderd hoofdstukken die naam eerder heeft geklonken. Tenminste als je geen aantekeningen hebt gemaakt.

Wie La vie mode d’emploi leest, heeft het recht om kriskras te lezen, een hoofdstuk hier, een dwarsverhaal daar, een opsomming zus, een anecdote zo.  Zou Georges dat geprefereerd hebben?  Ik onthoud me van een antwoord.  Het is gênant om te horen wat er over wat bepaalde Pim’s en Theo’s zouden hebben gezegd of gevonden, wordt beweerd.

Een mozaïek dwingt niet tot een volgorde in waarnemen, het gaat om de Gestalt en de samenstellende delen tegelijk. Een legpuzzel kent geen chronologie. De ene gaat de randen eerst leggen, de andere begint met een hoofdkleur, een  herkenbaar object. Het verhaal van Cinoc bijvoorbeeld, sorry, de zeilboot die zo prominent aanwezig is in het aquarel in de haven van Casablanca.  Als ik aqua en haven op zo korte afstand van elkaar zie staan stel ik me voor het eerst de vraag:  ‘is ook de techniek van afbeelden overwogen gekozen?’. Komen er ook olieverfschilderijen voor in het boek ?

Zijn de hoofdstukken gecijferd om de lezer deze keuzemogelijkheden nog eens flink onder de neus te drukken? Zou Perec onder invloed van  Battus en de schaalvergroting in de wereld bij leven en welzijn nog een boek met 676 hoofdstukken hebben geschreven, geletterd van aa tot zz ? Of zou hij in dit tijdsgewricht voor 1024 hoofdstukken hebben gekozen, hexadecimaal genummerd?

Lees het lineair, lees het chronologisch met behulp van de kalender in het boek, toponomisch volgens de plattegrond (hoezo plattegrond, het gaat toch om een etagegebouw, hoe noem je dat dan?), lees het grabbelton. Lees het 1 keer. Lees het niet helemaal, herlees het.

Lees het.

Ik kreeg het boek Het leven een gebruiksaanwijzing van mijn dochter die goed had opgelet en een boekje in mijn boekenkast had aangetroffen.
Je begint dan argeloos te lezen. Zo hoort het. Intussen heb ik zoveel associaties dat er geen argeloosheid meer overblijft.

Voor minder dan € 20,- ligt de Nederlandse vertaling van Georges Perec’s  La vie, mode d’emploi te koop in de boekhandel. Koop dat boek of haal het op in de bibliotheek, neen, lees het, we komen er op terug.
Ik stuur een paar stukjes mee.

De wereld een gebruiksaanwijzing – Georges Perec

In een woningcomplex in Parijs komen honderd verhalen bij elkaar.
Elk verhaal heeft te maken met een van de ruimten in het huis.
Alle verhalen samen vormen een labyrintverhaal over een puzzel die zich mondiaal ontvouwt en zich toch weer concentreert in het samenspel van de bewoners en hun achtergronden.
Elke ruimte wordt beschreven, met de voorwerpen en de spelers die haar bewonen of bewoonden en karakteriseren.

Het boek refereert aan andere boeken, muziek, schilderkunst, puzzels, passie, historie, wiskunde, psychologie,
wijsbegeerte, savoir vivre, oorlog, geweld, ../.. kunst.
Het is spits, serieus, grappig, onderhoudend, speels, mysterieus.

Zie je, ik weet niet goed welk aspect het eerst aan te boren.

Met vriendelijke groet,
Hans

Perec

Al achtentwintig jaar staat er een boekje in mijn kast van Georges Perec.
Les Choses.
Ik heb het gelezen, maar ik heb het nooit helemaal gelezen, hoewel ik waarschijnlijk  wel alles heb gelezen.  Valt het wel helemaal te lezen of moet het een mozaïek blijven ?
Vorige week leerde ik dat het om Perec gaat.  Al die jaren heb ik Pérec gezegd, Pérec geschreven en Pérec gedacht.  Als ik al Pérec dacht, dat gebeurde met tussenpozen van enkele jaren, in ieder geval bij elke herschikking van boeken.  Het bleef op de prominente planken staan, een geel boekje met heldere geplastificeerde door mij aangebrachte kaft. Ik heb slechts één ander boekje dat deze behandeling heeft ondergaan.

Perec citeert Descartes.‘Larvatus prodeo.’

‘J’ avance masqué’  is de titel van de eerste roman manqué van Perec.
‘Gemaskerd treed ik naar voren’, schrijft de vertaler.

Chaos?

Het leven, een gebruiksaanwijzing kent een ogenschijnlijk volstrekte chaos van handeling.  Als een camera legt de auteur de zaken die hij aantreft in de verschillende ruimten van het wooncomplex vast. Iedere observatie van de camera is aanleiding voor een verhaal. Volgens het register achter in het boek kent de roman 105 verhalen. Ik schat dat het er vijf keer zoveel zijn.

Ik noem er een paar om de fantasie van Perec te illustreren: verhaal van de acrobaat die niet meer van zijn trapeze wilde komen; verhaal van de vier jongelui die in de lift vastzaten; verhaal van de vijf zusters die allemaal succes hadden; verhaal van de zadelmaker uit Szczyrk; verhaal van de zwarte bokser die geen enkele wedstrijd won. Enzovoorts, enzovoorts. Het boek kent ook nog een begrippen- en namenregister met ongeveer drieduizend (!) ingangen over werkelijk de meest uiteenlopende zaken. In één woord: chaos.

Chaos? Dan ken je Perec niet. Perec legt verbanden. Perec is gefascineerd door verbanden. Gebeurtenissen die op het eerste gezicht niets met elkaar te maken hebben, worden door Perec — met een af en toe onwaarschijnlijke, maar nergens onzinnige fantasie—aan elkaar gekoppeld. Perec is een speler, Perec is een puzzelaar. Een puzzelaar is ook een van zijn hoofdpersonen, om nu toch maar eens naar de intrige van het boek over te gaan.
Dé intrige? Nee, hooguit een van de vele. 

(grotendeels gebaseerd op een bijdrage van Frans Janssen in het maandblad Wortel-math.)

Nog wat fragmenten om de nieuwsgierigheid te prikkelen…

Villa Perec.  Over het soort immeuble dat het decor vormt van de aanleidingen voor verhalen valt ook nog wel wat te vertellen.  Een appartement, zoals ik hier en daar lees, dekt de lading niet. De prent van Lohse visualiseert mijns inziens de aanpak van Perec, de balanceeract tussen chaos en orde.

Een tipje van ? Neen, een raadsel zonder oplossing

Mijn naam is Cinoc. Hoe spreek je mij aan?
Cinoc, die toen een jaar of vijftig was, beoefende een merkwaardig vak.
Hij was, zoals hij het zelf zei, “woordenverdelger”: zijn werk bestond uit het actualiseren van de Larousse-encyclopedieën. Maar terwijl andere redacteuren op zoek waren naar nieuwe woorden en betekenissen, moest hij, om plaats voor ze te maken, alle in onbruik geraakte woorden en betekenissen verwijderen.
Op een gegeven moment gaat hij met de VUT (ana-locachronisme) en wil nog iets constructiefs doen. Wat onderneemt hij?
De vertalers moeten plezier hebben gehad met verschillende passages. In de Nederlandse vertaling zijn Franse woorden opgenomen als voorbeelden van beslissingen van Cinoc.
Wat vindt de lezer de aardigste manier om dit vertaalprobleem aan te pakken?
(een paar woorden zijn voor ons niet in onbruik geraakt, vele woorden houden het in de ene streek langer vol dan in de andere)

(Hans van Ryssen)