Koude oorlog aan de IJssel is, zo zegt de cover van het boek, een roman in brieven. Dat is niet helemaal correct en bovendien veel te bescheiden, want wat de schrijvers Erik Harteveld en A.L. Snijders hier doen is het genre van de roman even grondig onderuit schoffelen, waardoor je je als lezer weer eens ouderwets serieus genomen voelt en er eens goed voor moet gaan zitten.

Wat dat betreft doet dit boek wat denken aan de twee boeken van de Britse Iphgenia Baal, die met name in The Hardy Tree de roman op een bijzonder aansprekende manier opnieuw leek uit te vinden.

Ook hier word je het verhaal ingelokt door een bijzondere vormgeving, met authentiek ogende brieven van de Russische havenarbeidster Klazina Borisovna Makarova die verre familiebanden blijkt te hebben met de Nederlandse ingenieur Pieter Kottier, die werkt aan de IJssellinie.

De brieven van de Russische worden in werkelijkheid geschreven door een majoor van de Russische geheime dienst die informatie probeert los te krijgen over die IJssellinie, een verdedigingswerk waar na de oorlog in het diepste geheim aan gewerkt werd.

Dat laatste is historisch, en zo krijg je in dit opmerkelijke boek niet alleen een onwaarschijnlijke maar overtuigende liefdesgeschiedenis te horen, maar ook de geschiedenis van de IJssellinie, en hoe dat voor de Nederlanders geheim werd gehouden en hoe de Russen na de oorlog daar nog mee bezig waren. Je leert en passant veel over de Sovjet Unie en de oorlog, en over het dagelijkse leven daar.

Wat het boek vooral erg goed maakt is dat je als lezer als vanzelf aan het werk gaat – dat wil zeggen dat er veel opengelaten wordt, en dat je zelf verbanden moet leggen en het verhaal moet afmaken door goed tussen de regels te lezen. Dat is het mooie aan deze vorm, die veel meer is dan een eenvoudige “brievenroman”.

Neem alleen al de hilarische gespreksverslagen van de brievenschrijvende majoor en zijn superieur, en vooral ook de sectie aan het eind van het boek, als het verhaal over Pieter en Klazina lijkt te zijn afgerond, en A.L. Snijders in zijn beproefde ZKV’s (zeer korte verhalen) aan Erik Harteveld verslag doet van zijn bezoeken aan de IJssellinie, en hij zijn overpeinzingen met hem en ons deelt, die soms maar zijdelings met het oorspronkelijke verhaal te maken lijken te hebben.

En het gaat nog verder, want je kunt, als je het virus eenmaal te pakken hebt (en dit boek is prikkelend genoeg) ook nog de IJssellinie app downloaden waarmee je de goedbewaarde geheimen achter de laatste Hollandse waterlinie kunt ontrafelen. Kijk, dan heb je een boek gemaakt dat de roman ver voorbij gaat. Een klein meesterwerkje!

• A.L. Snijders en Erik Harteveld – Koude Oorlog aan de IJssel – Roman in brieven – AFdH Uitgevers – ISBN 9789072603340