
het universum van willem frederik hermans max pam, hans renders en piet schreuders
Max Pam (schrijver en columnist), Hans Renders (recensent en biograaf) en Piet Schreuders (grafisch ontwerper en schrijver) zijn alledrie verklaard liefhebber van het werk van Willem Frederik Hermans. Met zijn drieën hebben ze een paar jaar lang elke maandag doorgebracht in het onmetelijk grote archief van de schrijver, en ze doken daar het ene na het andere onbekende pareltje op.
Het is natuurlijk ook wel een gouden combinatie – Max Pam, vooral culumnist, Hans Renders, directeur van het Biografie Instituut en zelf biograaf, en Piet Schreuders, geniaal vormgever met oog voor detail. Ze kwamen tevoorschijn met het perfecte Hermansboek – vierkant, het formaat dat Hermans zelf had bedacht voor zijn Mandarijnen op Zwavelzuur, en met de perfecte mix van biografische verhalen, luchtige anecdotes en de kanten van Hermans waar de lezers van zijn romans te weinig kennis mee gemaakt hebben.
Persoonlijk was ik geen fan van de boeken van Hermans, maar ik las zijn stukken in de krant altijd met enorm veel plezier – dankzij hem ben ik Wittgenstein en Stefan Themerson gaan lezen, want over beide kon hij zeer enthousiasmerend schrijven.
In Het Universum van Willem Frederik Hermans vind je vooral de enthousiaste Hermans, die gek was op katten, die subtiel humoristisch uit de hoek kon komen, die een passie had voor schrijfmachines, voor fotografie – hij wou graag ook fotograaf worden, maar zakte tot drie keer toe voor zijn examens. Piet Schreuders maakte van de foto’s die Hermans maakte van graven in Parijs en die hij zonder resultaat naar Life had opgestuurd een fraaie fake-Life-reportage, zodat Hermans nu toch heel even bijna een professioneel fotograaf genoemd kan worden.
In de kolommen op de linkerpagina’s zie je ook wat er zoal tussen alle boeken door van Hermans gepubliceerd werd, en dan zie je dat de man veel meer schreef dan ik me ooit gerealiseerd heb., Columns, artikelen, recensies, schotschriften en nog veel meer. Een groot deel zal ongetwijfeld in de Verzamelde Werken te vinden zijn, maar ik vermoed dat er nog heel wat te ontdekken valt.
Dit boek, een dikke pil van 454 bladzijden, geeft in ieder geval al heel wat leesplezier, ook voor literatuurliefhebbers die denken dat ze niet van Hermans houden, want in dit boek ontdek je echt de onbekendere Hermans. Het is overigens een boek om met stukjes en beetjes te lezen. Ik kreeg het twee maanden geleden binnen en heb het steeds binnen handbereik liggen om verder te lezen, en ben er bijna doorheen, maar ik heb nog hele stukken bewaard, want het grote genieten mag best wat uitgespreid worden. Kortom: een heerlijk boek, om langzaam en uitgebreid van te genieten.
- Max Pam, Hans Renders & Piet Schreuders – Het Universum van Willem Frederik Hermans – De Harmonie – 454pp – hc – € 49,50
- Bestel het boek hier bij een bekende webwinkel: Het Universum van Willem Frederik Hermans

Max Pam, Hans Renders en Piet Schreuders in de archieven waar ze een paar jaar lang elke week een dag lang samen doorbrachten.
© samenstelling en toelichtingen Max Pam, Hans Renders en Piet Schreuders 2023 foto’s Erven Willem Frederik Hermans