Mariët Meester schreef naast haar romans al eerder boeken waarin zigeuners, of Roma, een grote rol speelden. In Sla een spijker in mijn hart doet ze verslag van de reizen die ze met haar partner Jaap de Ruig de afgelopen decennia door Roemenië maakte, en vertelt ze over haar contacten met zigeuners, die in Roemenië een grote minderheid van tien procent vormen. Na lezing van Meesters boek durf ik het woord “zigeuner” overigens bijna niet meer te gebruiken, want als het boek één ding duidelijk maakt, dan is het dat “de zigeuner” niet bestaat. Zelfs het begrip Roma is als paraplubegrip niet afdoende.

Dat betekent dat Meester er wat mij betreft voortreffelijk in geslaagd is een genuanceerd beeld van deze bevolkingsgroep neer te zetten zonder ook maar ergens het zigeunerbestaan te romantiseren. De hardheid van het bestaan van de meeste Romagroepen wordt wel schrijnend duidelijk, en wat na lezing van het boek blijft hangen is de bewondering voor al die mensen die op een absoluut bestaansminimum leven, en die toch weten te overleven. Het is een boek waar ik betrekkelijk lang over gedaan heb, omdat ik regelmatig even pauzes moest inlassen om bij te komen. Dat komt voor een deel door de nuchtere en sobere en toch zeer persoonlijke en duidelijk betrokken manier waarop het verslag gedaan wordt. Daardoor komt de werkelijkheid bij de lezer nog harder binnen.

Meester laat ook de contrasten zien, en dankzij de indringende foto’s van Jaap de Ruig realiseer je je dat de verhalen die je leest zeer realistisch zijn. Ook zonder die foto’s maakt het soms verbijsterende verhaal indruk, maar persoonlijk raken de foto’s me net zo hard. Ik zou bijvoorbeeld graag een fotoboek zien van Jaap de Ruig met alle foto’s die hij in Hetea gemaakt heeft, want van de foto’s die in dit boek staan word ik al helemaal stil.

Al met al is Sla een spijker in mijn hart een zeer betrokken boek over mensen die aan de uiterste rafelrand van onze Europese beschaving leven. Betrokken, liefdevol, maar ook kritisch en genuanceerd. Een bijzonder boek.