Jonas Jonasson’s tweede boek heet in het Zweeds eigenlijk De analfabete die kon rekenen, wat ik een sterke titel vind, maar uitgevers zijn vaak eigenwijs, dus in het Nederlands werd het De zonderlinge avonturen van het geniale bommenmeisje, een titel die de lading evengoed dekt overigens.

Het zwarte Zuidafrikaanse meisje waar het om gaat heet Nombeko, en haar verhaal begint als ze op haar veertiende chef latrines wordt in Johannesburg. Ze is opgegroeid in een sloppenwijk, maar komt, nadat ze door een dronken ingenieur op een trottoir is overreden, in een zwaarbewaakt complex terecht waar atoomwapens worden gemaakt (zie het fragment hier rechts).

Vanaf dat moment ontstaat er een krankzinnig verhaal, dat al net zo hilarisch uit de bocht vliegt als Jonasson’s eerste boek, De 100-jarige man die uit het raam klom en verdween, en ook hier wordt er door Jonasson een stuk van de geschiedenis van de twintigste eeuw (en het begin van de eenentwintigste) op eigenzinnige wijze herschreven.

Maar dit boek gaat over veel meer dan alleen over de blik van Jonasson op onze geschiedenis, of op politiek, het gaat over genieën en idioten, over pragmatici en idealisten, over geduld, over vriendschap, over familie, over geluk, over toeval en vooral ook over de kracht van intelligentie.

Hoofdrolspeelster Nombeko moet eerst zien te ontsnappen uit de onvrijwillige gevangenis waarin ze terecht gekomen is, en daarbij wordt ze geholpen door drie Chinese meisjes, een Chinese afgezant, en een niet-bestaande Zweed die Holger heet. Op hun pad komen onder meer de tenenkrommend stompzinnig domme tweelingbroer van de intelligente Holger (die ook Holger heet) en zijn boze en net zo domme vriendin, twee Mossad-agenten, de koning en de premier van Zweden, de oma van de vriendin van Holger de idioot, twee zuinige Zweedse schroothandelaren en nog heel wat meer loslopend volk.

Het heeft geen zin dit boek samen te vatten – je begint, gaat lezen en je zit regelmatig met gekromde tenen naar de stunten van de idioten van het gezelschap te kijken terwijl je je afvraagt hoe de genieën (Nombeko en Holger 2) het allemaal toch nog kunnen rechtbreien. Hilarisch, maar met een serieuze ondertoon.

Jonasson schreef een vlot, spannend, buitengewoon grappig boek dat bovendien een boel stof tot overdenken oplevert – sommige scenes blijven nog een hele tijd in je hoofd nagalmen.

De eeuwige strijd tussen domheid en intelligentie wordt hier bijvoorbeeld wel heel treffend neergezet. Je lacht terwijl je je eigenlijk verschrikkelijk ergert. De idioten zijn hilarisch tenenkrommend, maar je realiseert je maar al te goed dat ze “in het echt” wel degelijk ook rondlopen, en dat er vaak, net als hier, geen kruid tegen gewassen is.

De meeste critici zullen dit boek niet tot de literatuur rekenen – het loopt namelijk uiteindelijk allemaal goed af. Maar ik moet bekennen dat ik dat juist heerlijk vind – een feel-good einde. Intelligentie overwint, in ieder geval in dit boek. Heerlijk.

• Jonas Jonasson – De zonderlinge avonturen van het geniale bommenmeisje – Signatuur – ISBN 978-90-5672-454-2