In de rommelmarkt kom ik nogal eens een boekje tegen dat nergens goed te plaatsen is. Betere bestudering leert dat het vaak gaat om boeken die in opdracht gemaakt zijn. Toevallig kwam ik achter elkaar vier aardige exemplaren van de soort tegen. Schrijvers profileren zich hier voor de verandering eens als schnabbelaars, die puur voor het geld meewerken aan zo’n boekje. We lopen ze even langs, dan krijg je een idee om wat voor soort boekjes het gaat.

Emma Brunt schreef columns voor onder meer het Parool, maar Een ringetje rook schreef ze in opdracht van EBAS Nederland BV, die onder meer La Paz, Willem II, Justus van Maurik, De Heeren van Ruysdael en Clubmaster fabriceert. Sigaren dus. Dit is het zesde deel van een reeks boekjes waarin de sigaar centraal staat, en Brunt heeft het dan ook over de verschillen tussen sigarenrokers en sigarettenrokers, over hoe en waarom een mens begint met roken, en nog zo een en ander rond het roken van sigaren. Een aardig boekje dat lekker weg leest, met leuke tekeningen van Ien van Laanen. Een verzorgd weggevertje voor de firma EBAS, en, doordat het nooit in de handel is gekomen, leuk voor verzamelaars.

Voor de Nederlandse Hartstichting maakte J Bernlef een soort almanak, of een hart-alfabet met verhaaltjes, columns, aforismen, gedichten en vele curiosa. De taal van het hart is een leuk bladerboekje waar je regelmatig in blijft hangen. In het oeuvre van Bernlef is dit een curiosum, maar je proeft wel overal Bernlef. Geen topliteratuur, maar wel altijd aangenaam om te lezen.

Schoonmaakbedrijf CEMSTO bv liet vanwege haar vijfenzeventigjarig bestaan door Nico Scheepmaker een boekje samenstellen met schoonmaakverhalen. Dat is leuker dan je zou denken, er zit bijvoorbeeld een heel aardig kort verhaal van Tim Krabbé tussen. De pocket Mijn dochter met een hoofddoek en andere schoonmaakverhalen werd in 1984 uitgegeven door de Bezige Bij en werd weggegeven aan vrienden en relaties van Cemsto (dat staat voor Chemische en Mechanische Stofbestrijdings Onderneming). Ook dit is een aardig, luchtig, prettig leesbaar boekje dat niet veel om het lijf heeft maar toch genoeg aardigs bevat. En ook hier geldt dat het nooit in de reguliere boekhandel verkrijgbaar is geweest, wat het voor een bepaald type verzamelaars erg interessant maakt.

Avonturen op de Willem Ruys heeft als ondertitel “Een spannend verhaal voor jonge mensen”, en werd door Henriëtte van Eyk geschreven voor de Koninklijke Rotterdamsche Lloyd. Het boekje was bedoeld om op de boten van dat bedrijf als prijsje bij wedstrijden of andere speciale gelegenheden te worden uitgereikt. Een leuk souvenir bij een bootreis dus.

Het is ook wel een merkwaardig genre. Je merkt dat de schrijvers toch hun best hebben gedaan er iets van te maken, maar je proeft ook steeds tussen de regels door dat het niet met hart en ziel gemaakt is. Schnabbelwerk is het, en dat heeft zo zijn eigen charme, zeker als het goed gebeurt. Er bestaan meer van dit soort boekjes dan je zou denken, in allerlei soorten en maten, van zeer wisselende kwaliteit. Ik heb er wel een zwak voor, moet ik bekennen.