Jan van Toorn is een merkwaardige vormgever – hij is absoluut niet subtiel, maar heeft wel gevoel voor detail en compositie. Hij is ook sterk in het kiezen van grafisch sterke beelden, en dat geldt ook voor de letters die hij kiest. Van Toorn is dan ook op zijn best als hij affiches maakt, of kalenders.

Bij uitgeverij 010 verscheen in een serie monografieën over vormgevers Jan van Toorn: Critical Practice, en het is een overdonderend boek geworden dat je beter niet in één keer kunt bekijken, daarvoor is het bombardement aan brutale, soms zelfs schreeuwerige, beelden veel te agressief.

Dat klinkt vrij negatief, maar het werk van van Toorn kun je het beste “per stuk” bekijken en tot je door laten dringen. Het boek begint met een fraaie demonstratie van werk dat in de praktijk waarvoor het gemaakt werd ook precies zo verorberd werd – hij laat hier bladzijden lang kalenderbladen zien, waarbij je oorspronkelijk, als je die kalender aan de muur had hangen, een week lang tegen dezelfde plaat aan zat te kijken. Daarvoor is dit werk perfect. Het knalt er meteen in, maar als je er wat langer naar kijkt zie je ook hoeveel details er zijn, hoe goed het in elkaar steekt en hoe sterk het totaalbeeld van zo’n blad is.

Na zeventien bladzijden kalenderbladen volgt eerst nog een compleet hoofdstuk met voorbeelden van het andere werk van Jan van Toorn. Pas op bladzij 79 komt er een stuk geschreven tekst. Dat geeft goed aan hoe belangrijk van Toorn zelf beeld vindt. Ook in het vrij bescheiden teksthoofdstuk is erg veel ruimte gereserveerd voor illustraties van het werk van van Toorn, en zo hoort het ook bij dit type vormgever. Geen valse bescheidenheid bij van Toorn, hij wil zeer nadrukkelijk laten zien wat hij gemaakt heeft. Dat hij zichzelf daarbij af en toe wat overschreeuwt nemen we op de koop toe. Dan lichten we er wel weer een juweeltje uit waar we wat langer naar blijven kijken. En wat dat betreft kun je met dit fraaie boek een behoorlijke tijd zoet zijn.

• Jan van Toorn: Critical Practice Rick Poynor – Uitgeverij 010 – ISBN978-90-6450-565-2