Stephen Vizinczey kwam, toen de Hongaarse opstand werd neergeslagen, in Canada terecht met een woordenschat van zo’n vijftig woorden. Toen hij uiteindelijk besloot een Engelse schrijver te worden kwam hij tot een verbluffend eenvoudig maar desalniettemin essentieel inzicht, namelijk dat de grootste moeilijkheid niet was om iets in een andere taal te schrijven, maar om iets goeds te schrijven. Het kostte hem zes jaar ploeteren in armoede voordat hij Loflied op de Rijpe Vrouw kon schrijven, en met dat boek brak hij meteen door.

Waarheid & Leugen in de Literatuur is een bundel essays, en het is de stimulerendste essaybundel die ik ooit over literatuur gelezen heb. Punt.

Vizinczey begint het boek met “De tien geboden voor een schrijver”, waarin hij veel persoonlijke ervaringen verwerkt, en dat de allerbeste tips voor beginnende schrijvers bevat die je je maar kunt wensen. Prikkelend en stimulerend – je hebt de neiging om meteen te beginnen.

Daarna volgt het ene hilarische essay na het andere. Want vergis je niet, deze man kan niet alleen schrijven, hij kan ook nog eens heel grappig schrijven. Daarmee krijgt hij je aan het lachen, maar ook aan het nadenken, want de manier waarop hij een boek afkraakt zit vol doordenkers en prikkelende stellingen en ideeën. Lees bijvoorbeeld hoofdstuk 29 maar, hiernaast. De kleine vier pagina’s die dat stuk telt heb ik hier integraal opgenomen, zodat je een idee krijgt van de manier waarop Vizinczey je als lezer weet te kietelen.

Maar Vizinczey kraakt niet alleen boeken af (al doet hij dat geweldig, lees ook het hoofdstuk “Onverschrokken absurditeiten” waarin hij bijvoorbeeld Dr Theodor Reik omschrijft als “een psychoanalyticus van de oude Weense school, ofwel een seksistische hork par excellence.”), hij maakt je ook laaiend enthousiast voor de grote literatuur, voor de boeken die iedereen gelezen moet hebben maar die vrijwel niemand ooit leest. Totdat je Vizinczey leest, want dan krijg je het gevoel dat je echt iets wezenlijks in je leven mist als je bepaalde boeken gemist hebt.

Vizinczey zegt: “Een groot schrijver waarschuwt ons niet tegen het vuur, maar zorgt er juist voor dat we onze vingers eraan branden”. Tussen neus en lippen door legt hij uit waarom Mark Twain een grotere schrijver is dan Charles Dickens, en houdt hij een gepassioneerd pleidooi voor Heinrich von Kleist en Honoré de Balzac. Na elk hoofdstuk dook ik weer even mijn boekenkast in, om bijvoorbeeld weer eens wat in de brieven van Mark Twain te lezen, of om dat prachtverhaal van Von Kleist weer eens te herlezen. Besmettelijk dus, en buitengewoon aanstekelijk.

Waarheid & Leugen in de Literatuur is een gevaarlijk boek voor iedereen die van lezen houdt, want voor je het weet heb je een hele lange verlanglijst opgesteld van boeken die je nu toch echt wil gaan lezen. Deze kloeke bundel recensies en essays verscheen voor het eerst in 1986 en is door Vizinczey voor deze eerste Nederlandse vertaling aangepast en uitgebreid. Daardoor staat er onder meer ook een stuk in uit 2005.
Dit boek is een absolute aanrader voor iedereen die van lezen houdt, en ideaal om weg te geven aan iedereen die je aan het lezen wil krijgen.

• Stephen Vizinczey – Waarheid en Leugen in de Literatuur – Uitgeverij Lebowski – ISBN 978-9048-806737