Als je onze rubriek nature strikes back leuk vindt moet je in de boekwinkel beslist eens kijken naar deze boeken van Jan Desmet. Vogels in de kop is een mooie dubbelzinnige titel die de lading van de drie boeken volledig dekt. Desmet heeft jaren lang niets dan vogels in zijn kop gehad, want hij knipte in twintig jaar tijd tienduizenden stukjes uit kranten waarin vogels voorkwamen.

Dat project liep zodanig uit de hand dat Desmet er drie kloeke boeken voor nodig had om al zijn krantenkoppen kwijt te kunnen. Want hij wou meer dan alleen maar een geordend overzicht van alle krantenkoppen waar vogels in voorkwamen. Het gaat hem niet alleen maar om vogelnieuws, maar vooral ook over de manier waarop wij met vogels omgaan, en op wat voor manier we er in de krant over schrijven. Vogels blijken ons dan niet alleen te vertederen, maar we vinden ze ook vaak ergerlijk, verbazingwekkend of gewoon dom.

In het eerste deel van Vogels in de kop begint Desmet met wat algemene hoofdstukken en een overzicht van vogels in het nieuws in de afgelopen decennia. Wat er ontstaat is meer dan alleen een overzicht van bij elkaar geplaatste krantenkoppen, want Desmet vertelt er verhalen omheen, geeft hier en daar duiding, stelt goede vragen, geeft wat achtergronden en een stuk vogelgeschiedenis, en weet zo steeds te boeien. Dat komt ook doordat hij met al die krantenstukjes heel dicht bij ons blijft, want we hebben een deel van die stukjes ook gelezen, maar ze nooit in een groter verband geplaatst, zoals Desmet hier doet. Dat maakt het allemaal veel leuker en interessanter.

Het tweede deel behandelt in alfabetische volgorde, van Aalscholver tot Lepelaar, de vogels die het vaakst in het nieuws waren. Dat begint meteen goed met de door sportvissers gehate aalscholver, die ruim honderd jaar geleden door Thijsse al omschreven werd als “de bête noir van den visscher”, en die in 2000 in het nieuws kwam doordat misnoegde Engelse vissers 26.000 handtekeningen ophaalden tegen de aalscholver, die wat hun betreft in plaats van beschermd te worden ongelimiteerd mocht worden afgeschoten, want hij stal “hun” vis. Hoe dat verhaal verder ging kun je aan verschillende krantenkoppen aflezen: “Inzet zeearend tegen aalscholvers toegestaan”, “Zeearend mag blijven jagen op aalscholvers”, “Valken ingezet bij jacht op aalscholvers”, “Roofvogels openen jacht op duizenden aalscholvers”, enzovoorts.

Zo weet Desmet veel meer dan alleen een vermakelijk overzicht van krantenkoppen te geven. Hij bedt ze ook in een groter verhaal in. Het verhaal over de aalscholver kent nog verschillende kanten, en bij elkaar levert het boeiende, zelfs fascinerende lectuur op. En je valt ook van de ene verbazing in de andere. Zo beweerde een Belgische mezenprofessor dat je door naar een zingende koolmees te luisteren kon voorspellen of het vogeltje lang of kort zou leven: “De beste zangers leven het langst”. Pete Seeger is met zijn negentig (and still going strong) het levende bewijs, zouden we bijna zeggen.

Een bijzonder boek – leuk, leerzaam, boeiend, grappig, verbazingwekkend en lekker dik. Een aanrader dus. Of eigenlijk drie.

• Jan Desmet – Vogels in de kop – Over de menselijke kijk op vogels – deel 1 – Atlas – ISBN 978-90-450-1234-6
• Jan Desmet – Vogels in de kop – Over de menselijke kijk op vogels – deel 2 – Atlas – ISBN 978-90-450-1398-5