Op 27 november 2007 overleed August Willemsen, vertaler uit het Portugees en schrijver. De essays die Willemsen schreef over poëzie en literatuur hebben mij vaak aan het lezen gekregen, en dat Willemsen een voortreffelijk schrijver was bewees hij verder onder meer met maar liefst drie delen in de serie Privé Domein – Braziliaanse brieven, dat het mooiste aansluit op zijn werk als vertaler en promotor van Portugese en Braziliaanse poëzie en literatuur, De val, over de val die hem in 1990 in het ziekenhuis deed belanden en over zijn leven als alcoholist, en Vrienden, vreemden, vrouwen, dat dagboeken bevat uit de periode van 1956 tot en met 1964.

Braziliaanse brieven is een indrukwekkend boek, en na dit boek wist ik dat ik alles van Willemsen wou lezen. Voor die tijd had hij me met zijn prachtige vertalingen al binnengelokt in de wereld van de Portugeestalige poëzie, met fraai uitgegeven tweetalige bundels van Fernando Pessoa, Machado de Assis en Carlos Drummond de Andrade. Toen hij schreef dat hij Portugees was gaan studeren om De Binnenlanden van João Guimarães Rosa in de originele taal te kunnen lezen was dat voor mij genoeg reden om antiquarisch een oude vertaling van dat boek op te snorren. Nu staat de vertaling die Willemsen zelf vrij laat in zijn leven maakte nog in mijn boekenkast te wachten op een goed moment.

Willemsen heeft niet alleen Braziliaanse en Portugese literatuur vertaald, hij was ook iemand die door zijn enthousiasme over de schrijvers die hij vertaalde mensen aan het lezen kreeg, en dat is een niet te onderschatten kwaliteit. En datzelfde enthousiasme zorgde ervoor dat er geen mooiere dichtbundels in Nederland te vinden zijn dan de bundels die hij vertaalde. Hij stond er niet alleen op dat de gedichten tweetalig werden afgedrukt (links Portugees, rechts zijn Nederlandse vertaling) maar kreeg het ook voor elkaar dat het boek steeds zo breed werd dat de langste dichtregel niet hoefde te worden afgebroken. Je kunt aan de boeken zien dat ze met ware liefde tot in de kleinste details perfect zijn gemaakt, en dat de gedichten daardoor optimaal tot hun recht komen is dan ook niet verwonderlijk.

Zijn egodocumenten tonen een voortreffelijk stilist (dat wisten we dankzij de vertalingen al) maar ook iemand die met nietsontziende eerlijkheid zichzelf bloot durfde geven. De Val, dat handelt over zijn alcoholverslaving, is daardoor een buitengewoon beklemmend boek geworden. Toch is er ook altijd de relativering, de humor en zelfspot. Tot aan zijn dood op zeventigjarige leeftijd werkte Willemsen aan de vertaling van het complete oeuvre van Fernado Pessoa.

  • Luister naar het Marathoninterview dat Anton de Goede in juli 1999 met August Willemsen afnam voor de VPRO-radio. Het hele interview duurt drie uur.
  • August Willemsen – Braziliaanse brieven, onder meer te vinden via Antiqbook