Visuele poëzie is van alle tijden – er zijn al gedichten uit de middeleeuwen bekend waarin de schrijver visuele grappen uithaalde om de tekst sterker te laten binnenkomen bij de lezer. Als je op die manier één keer goed geraakt bent door visuele of concrete poëzie ben je voor de rest van je leven verloren, want hier wordt niet alleen een beroep gedaan op je tekstgevoeligheid. Als je visueel bent ingesteld kan poëzie, die voorheen misschien nogal hermetisch en ondoordringbaar leek, in één klap toegankelijk worden.

Karel ten Haaf, die Zieteratuur samenstelde, een bloemlezing van visuele en concrete poëzie uit Nederland en Vlaanderen, werd zelf ooit gegrepen door een bundel van Hans Clavin, waar hij niet alleen collageachtig werk in aantrof, maar ook een echt scheermes en draadjes wol. Het besef dat poëzie meer kon zijn dan alleen taal betekende voor hem de start van zijn eigen poëtica.

In deze bloemlezing beperkt ten Haaf zich tot de dichters uit het Nederlandse taalgebied, wat overigens niet betekent dat hier alleen de Nederlandse taal gebruikt wordt, maar met het internationale karakter van visuele poëzie is dat niet echt verwonderlijk.

Opmerkelijk is dat veel van onze beste dichters, als K Schippers, HH ter Balkt en Gerrit Krol, wel eens een zijstap naar de visuele poëzie maakten. Dat levert meestal sterke beelden op die blijven hangen, en die onverwachte deuren openen.

Zieteratuur is de eerste bloemlezing van dit soort poëzie sinds ongeveer vijfendertig jaar, en was dus zeer welkom. Leuk, verrassend, maar soms ook shockerend en confronterend, en alles daartussenin. Wat dat betreft is het net gewone poëzie, al word je hier over het algemeen net even wat vrolijker van, omdat de humor vaker doorsijpelt dankzij de vele visuele grappen.

• Zieteratuur – Concrete en Visuele Poëzie uit Nederland en Vlaanderen – redactie Karel ten Haaf – Uitgeverij Passage – ISBN 978-90-5452-212-6