Harvey Kurtzman is vooral bekend geworden als de man achter het stripblad MAD, waarin de Amerikaanse samenleving constant op alle fronten belachelijk werd gemaakt in satirische strips. Kurtzman maakte van MAD een geweldig creatief en commercieel succes, maar de andere bladen die hij later opzette waren creatief gezien wel geslaagd, maar commercieel niet, waardoor ze allemaal een vrij kort leven hebben gehad. We hebben het dan over Humbug, Help en Trump.

Voordat hij MAD opzette met een paar collega’s was Kurtzman al actief als striptekenaar, onder meer voor kinderblaadjes, waarvoor hij onder veel meer een serie Hey Look! maakte waarin twee mannetjes met pure nonsenshumor op de proppen komen.

Een tijdlang heeft hij opmerkelijke oorlogsstrips gemaakt voor onder meer het stripblad Two-Fisted Tales, waarin met name de oorlog in Korea een grote rol speelde. Kurtzman deed dat totaal anders dan alle andere oorlogsstrips – bij hem geen romantisering van de oorlog, geen stoere helden, maar realistische en vaak aangrijpende verhalen over de ellende van de oorlog. Het zou me niets verbazen als die strips een aantal striplievende jongetjes tot pacifist gemaakt hebben. Want de oorlog bij Kurtzman was niet spannend en zeker niet aangenaam. Hij is ermee gestopt omdat hij er teveel research voor moest doen, waardoor er per strip te veel tijd in ging zitten (en hij werd per strip betaald).

Met humoristische strips bleek het allemaal wat sneller te gaan en dus meer op te leveren, en bovendien had Kurtzman gevoel voor humor. Hij wordt vaak beschouwd als de vader van de undergroundstrip, met zijn vaak licht anarchistische humor. In MAD kon hij zich volledig uitleven en dat heeft dan ook menig hilarisch hoogtepunt in de stripkunst opgeleverd.

De opvolgers Help!, Trump en Humbug zijn achteraf nog steeds de moeite meer dan waard (lees de verzamelde Humbug er maar eens op na), maar doordat Kurtzman wel een creatief, maar zeker geen commercieel genie was hadden ze geen lang leven. De laatste twintig jaar van zijn leven maakte Kurtzman alleen nog maar de strip Little Annie Fannie voor Playboy, over de zeer rondborstige Annie, die alleen maar een maatje zoekt, maar die door mannen alleen maar gezien wordt als een lekker stuk. In die strip zaten zeker een aantal verrassende en grappige episodes, maar voor de topperiode van Kurtzman moet je toch terug naar MAD en de periodes kort voor en na MAD.

The Art of Harvey Kurtzman geeft een fantastisch overzicht van de hele carriëre van Kurtzman, met veel schetsmateriaal, aardig wat ongepubliceerde tekeningen en een aantal complete verhalen. Een mooi grootformaat boek, perfect gedrukt op stevig zijdeglans papier, 240 pagina’s dik. Een feest van boek dat je onmiddellijk op speurtocht zet, want het maakt nieuwsgierig – zo wil ik zelf wel eens wat meer van Kurtzman’s oorlogsverhalen lezen. Als introductie toe het werk van Kurtzman is het boek al zeer geslaagd, maar ook de stripkenner zal dit boek kwijlend tot zich nemen, niet alleen vanwege het overweldigende beeldmateriaal, maar ook vanwege de biografie van Kurtzman, de anecdotes en de voortreffelijke achtergrondverhalen. Een aanrader.

• The Art of Harvey Kurtzman – The Mad Genius of Comics – Denis Kitchen & Paul Buhle – Abrams Comic Arts – ISBN 978-0-8109-7296-4