Tussen 1914 en 1918 maakten de regering en het leger van het toenmalige Ottomaanse rijk misbruik van de chaotische oorlogssituatie in Europa om zich te ontdoen van een compleet volk – de Armeniërs. Dat werd zeer grondig aangepakt – de mannen werden van het front weggeleid naar de woestijn en daar vermoord, vrouwen, kinderen en bejaarden werden gedeporteerd en veelal ook in de woestijn achtergelaten om te creperen. We praten hier over de eerste grote genocide, de eerste volkerenmoord, van de twintigste eeuw, die Hitler in zoverre inspireerde dat hij wrang maar terecht schijnt te hebben opgemerkt “Ach, wie herinnert zich de Armeniërs nog?”. Met andere woorden…

Tot op de dag van vandaag is het verhaal van die volkerenmoord nauwelijks terug te vinden in de geschiedenisboeken. De Armeniërs leven niet meer in hun oorspronkelijke land, hun cultuur werd weggevaagd, hun steden, dorpen, antieke kerken, alles. En wat er in 1915 precies gebeurd is, ook dat is moeilijk te achterhalen. De Turken raken geïrriteerd als je het over deze volkerenmoord hebt, maar er zijn wat historische aanknopingspunten, en die heeft Paolo Cossi gebruikt om een grafische roman te maken over Het Grote Kwaad, of Medz Yeghern, zoals de Armeniërs het zelf noemen.

Er zijn bijvoorbeeld de foto’s van de Duitse soldaat Armin T Wegner die de uitroeiïng en de folteringen vastlegde en aan de wereld openbaarde, met gevaar voor eigen leven en in strijd met zijn orders (komt u dat bekend voor?)

Dan is er het proces tegen de Armeense overlevende Soghomon Tchlirian, die in Berlijn Mehemet Talaat Pasja vermoordde. Talaat was minister van Binnenlandse Zaken van het Ottomaanse Rijk van 1913 tot 1917 en daarna tot 1918 grootvizier. Hij wordt beschouwd als een van de drie hoofdverantwoordelijken voor de genocide en deportatie van de Armeniërs,en tijdens dat proces kwamen er veel feiten in de openbaarheid.

Het verslag van de Armeense weerstand, die bekend staat als “De veertig dagen van de Musa Dagh”.

Cossi vertelt het verhaal aan de hand van een paar overlevenden, maar dat maakt de geschiedenis er niet minder gruwelijk om. De tekeningen en de kale, ingetogen manier van vertellen maken het verhaal niet dramatischer dan het toch al is. Het blijft een afschuwelijk en bij momenten bloedstollend en aangrijpend verhaal dat op een onbegrijpelijke manier naast onze geschiedenisboeken terecht is gekomen. Indrukwekkend!

• Paolo Cossi – Medz Yeghern – Het Grote Kwaad – Silvester Strips – ISBN 978-90-5885-444-5