Rosalind “Roz” Chast ken ik als cartoonist van The New Yorker, waar haar cartoons al vanaf 1978 met grote regelmaat in verschijnen. Ze weet met haar ietwat wollige stijl perfect de neurosen van de moderne New Yorker te pakken en kan vaak op een hilarische manier de spijker op de kop tikken.

Kunnen we het niet over iets LEUKERS hebben? gaat een paar forse stappen verder. Het is haar verslag van haar aftakelende ouders, die nadat ze dik in de negentig zijn toch echt naar een verpleeghuis zullen moeten. Het zijn de verhalen van een ongewoon dominante moeder, een dementerende vader, en een dochter, hun enige kind, dat en passant het verhaal van dit ongewone gezin vertelt, en van haar eigen ongelukkige jeugd.

Chast combineert stukken tekst met heel veel tekeningen en korte strips die vaak hilarisch zijn, maar die tegelijk onder de huid kruipen, met foto’s, en op het laatst schetsen van haar stervende moeder. Dat werkt bijzonder goed, want je wordt haar verhaal en haar geschiedenis binnengesleept, en je moet het boek regelmatig even wegleggen omdat het je teveel wordt.

Sommige zaken worden overigens en passant vermeld, bijvoorbeeld dat de verzekering ineens niets meer vergoedt omdat de werknemersverzekering waarvoor de ouders zo’n zeventig jaar premie hadden afgedragen alleen in de staat New York geldig was en niet in Connecticut, waar het verpleeghuis, dichter bij de dochter, zich bevond. Waarop Chast laconiek vervolgt met “Maar, nou ja, dat losten we wel weer op met hun dalende spaartegoeden”.

Toch zijn dat niet de aangrijpendste passages in het boek, dat zijn eerder de typeringen van de verhouding tussen vader George en moeder Elisabeth en dochter Roz, die al heel jong wist dat ze uit dat verstikkende gezin weg moest.

Ik laat hier maar een paar korte fragmenten zien uit het boek, maar ze geven wel een beetje een idee. Het boek is overigens meer dan voortreffelijk vertaald door Toon Dohmen en perfect geletterd door Frits Jonker – en vergis je niet, dat luistert bij een boek als dit behoorlijk nauw. Jonker leverde een perfect stuk werk af, helemaal in de stijl van Chast. Knap!

Het boek is een unieke combinatie van een memoire, een strip, een autobiografie en een familieportret, en Chast weet je te ontroeren, aan het lachen te maken, kippenvel te bezorgen, een brok in de keel te bezorgen, zelfs een traan te ontlokken, onder meer omdat ze onvoorstelbaar eerlijk is en al haar twijfels op tafel legt, en haar ouders genadeloos echt portretteert, en tegelijk met liefde. Een intiem, confronterend boek, dat je doet realiseren dat perfecte gezinnen waarschijnlijk nergens bestaan.

Kunnen we het niet over iets LEUKERS hebben is met grote voorsprong de indrukwekkendste graphic novel die ik de laatste tijd gelezen heb.

• Roz Chast – Kunnen we het niet over iets LEUKERS hebben? – een memoir – Nijgh en Van Ditmar – ISBN 978-9038-800677
• Bestel het boek hier bij een bekende webwinkel: Kunnen we het niet over iets leukers hebben?