Oudfotograaf Hans Aarsman (hij fotografeert al heel lang niet meer) heeft een vaste rubriek in de Volkskrant waarin hij steeds naar een foto kijkt en daar een stukje bij schrijft. Uit die stukjes blijkt dat Aarsman gevoel voor detail heeft en dat hij vaak dingen in zijn teksten aanstipt die anderen over het hoofd zien. Of hij stelt vragen die details in een foto bij hem oproepen. Dat gaat dan vaak over de waarachtigheid van een foto. Is de foto in scene gezet, of juist helemaal niet. Zie je wel wat je ziet? Waar word je op het verkeerde been gezet?

Aarsman laat in het boekje Ik zie ik zie, met een keuze uit die columns in de Volkskrant, steeds eerst een foto zien, waar je dan op je gemak naar kunt kijken. Dan sla je de bladzijde om en zie je links een detail van de foto en rechts de tekst van Aarsman. Dat werkt nog beter dan in de krant, waar je noodgedwongen allebei tegelijk onder ogen krijgt. Nu blader je, na de tekst te hebben gelezen, terug naar de foto, en je ziet een andere foto. Dat is de kracht van de observaties van Aarsman.

Toen ik de foto hier rechts zag van de paus in Auschwitz, werd ik meteen erg boos – wat denkt die paljas wel, dat zijn ongepaste one-man-show belangrijker is dan de overlevenden van dit concentratiekamp? Wat een vernedering, en wat een gotspe om die mensen daar in de rij te laten staan. Je zou je dood moeten schamen.
Ik sla de bladzijde om en lees bij Aarsman: “Kom je na al die jaren in Auschwitz terug, moet je wéér in de rij staan, nu niet voor een schamel rantsoen, niet om ja dan nee naar de gaskamers gestuurd te worden, maar om de achtergrond te vormen voor een hoogwaardigheidsbekleder. Wie zou hier de regie in handen moeten hebben? Niet de paus en zijn protocolair gevolg, maar de rij overlevenden achter hem.”

Goed gezegd, Aarsman, denk ik dan, en het doet me deugd dat deze foto met deze tekst in de van oorsprong katholieke Volkskrant heeft gestaan. Zo zijn er meer kritische beschouwingen te vinden die naar aanleiding van een foto geschreven zijn. Soms word je er stil van, soms laat Aarsman je ook grijnzen om zijn rake obstervaties. Hij is regelmatig in staat om je anders naar een foto te laten kijken, of beter. Het gevolg is dat je de eerstvolgende keer dat je de krant openslaat zorgvuldiger en kritischer kijkt naar de foto’s die je ziet.

• Hans Aarsman – Ik zie ik zie – Podium – ISBN 978 9057 593581

• Over het eerste deel van de Aarsman Collectie