Fotograaf Jimmy Nelson had een gouden idee, en wist daar ook een projectontwikkelaar warm voor te krijgen – hij was van plan alle volkeren en stammen op aarde die met uitsterven bedreigd zijn op de foto vast te leggen. De jonge Belgische fotografe Hannelore Vandenbussche mocht mee als zijn assistente en de Nederlandse cameraman Bram Vis filmde onderweg alles zodat er aan het eind ook een mooie documentaire over het project zou zijn.

Het resultaat werd een indrukwekkend, groot en duur fotoboek. En nu ligt er een ander boek, van de assistente, Hannelore Vandenbussche, die het verhaal achter de foto’s vertelt, en dan wordt het hele project in één keer toch wat gênant, om niet te zeggen tenenkrommend. Ik vermoed dat Vandenbussche dat zelf helemaal niet doorheeft, want haar verhaal is gewoon razend enthousiast, ze heeft samen met Nelson en Vis het avontuur van haar leven gehad door de hele wereld af te reizen naar afgelegen oorden om daar exotische stammen te fotograferen.

Maar de wereld is tegenwoordig klein en groot tegelijkertijd, en al snel bekruipt je het gevoel dat Nelson met zijn ploeg op een koloniale manier misbruik maakt van al die te fotograferen mensen om met zijn fantastische project zijn status als fotograaf op te krikken. Want als je terloops leest dat iedereen na de fotosessie zijn dagelijkse T-shirt en short weer aantrekt omdat ze die traditionele dracht eigenlijk nooit meer dragen krijg je het gevoel dat de fotografen gewoon simpelweg in een toeristenval zijn getrapt, en dat ze dan ook maar op Urk moeten gaan fotograferen om daar de uitstervende stam te fotograferen, om maar even cynisch te worden.

Als Vandenbussche dan ook nog vertelt dat ze aan voormalige kannibalen vraagt of ze die praktijk nog steeds uitoefenen en dan verbaasd is dat er dan een ongemakkelijke stilte ontstaat, dan zitten mijn tenen inmiddels fors gekromd in mijn schoenen. Herhaaldelijk wordt ons ook verzekerd dat ze met kloppend hart en doodsbang op pad ging, maar dat iedere stam alleen maar ontzettend aardig, vriendelijk en gastvrij bleek te zijn. Over vooroordelen gesproken. Halverwege het boek heb ik mijn schoenen uitgetrokken om mijn voeten even te masseren omdat ik bang was dat mijn tenen voorgoed in gekromde toestand zouden blijven staan.

Nogmaals, ik vrees dat de onnozelheid van Vandenbussche groot is, en dat er geen kwaad in haar steekt, maar tenenkrommend is haar boek wel degelijk, en het project van Jimmy Nelson krijgt er ongewild een nare bijsmaak van. Dit project voelt niet goed. Koloniaal, neerbuigend, parasitair en volledig doordrenkt van Westerse arrogantie. Zelfs de term “schaamteloze uitbuiting” dringt zich op. Ik heb er, kortom, geen goed woord voor over. Ik werd, hoe verder ik in het boek vorderde, steeds bozer, dus aanraden kan ik het niet, maar het is wel een boek dat, ongetwijfeld ongewild, veel duidelijk maakt.

• Hannelore Vandenbussche – Before They Pass Away – De verhalen achter de foto’s – Keff & Dessing Publishing ism Uitgeverij Brandt – ISBN 9789492037183
• Bestel het boek hier bij een bekende webwinkel: Before they pass away