MACK Books is een uitgeverij die altijd verrassende fotoboeken uitbrengt. Een “gewoon”, regulier fotoboek zul je bij deze uitgeverij niet tegenkomen, het is altijd exceptioneel, bijzonder, afwijkend, met een andere blik. Je gaat er altijd net even wat anders door kijken, en dat is precies wat ik graag zie in een fotoboek.

Revelations (“openbaringen”) is een apart fotoboek omdat het begint met heel oude foto’s die meteen al van het gebaande fotopad afwijken. Wetenschappelijke foto’s die zaken vastlegden die voorheen nooit met het blote oog zichtbaar waren, zoals de levensgechiedeenis van een melkdruppel (The Life History of a Splash), door Arthur Clive Banfield rond 1905 fotografisch vastgelegd. Je zit er nu nog met bewondering naar te kijken, want het is niet alleen maar een interessante wetenschappleijke foto, het is ook een esthetisch meesterwerkje  – het zijn, om het maar heel simpel te zeggen, gewoon heel erg mooie foto’s.

Zo krijg je in dit boek een aantal foto’s te zien uit het einde van de negentiende eeuw, dus echt uit de allereerste begintijd van de fotografie, waarin al baanbrekend werk werd verricht op wetenschappelijk gebied. Röntgenstraling, microfotografie en hogesnelheidsfotografie zorgden ervoor dat de grenzen van de menselijke waarneming doorbroken konden worden, en dat had vergaande gevolgen, Die wetenschappelijke foto’s lagen tot nu toe vaak te verstoffen in universiteitsarchieven, maar voor de geschiedenis van de fotografie zijn ze minstens zo interessant als voor de wetenschap.

Revelations beperkt zich daar echter niet toe – er wordt ook uitgebreid stilgestaan bij de experimenten die kunstenaars met de fotografie uitvoerden, met name Lászlo Moholy-Nagy, die in de donkere kamer eindeloos experimenteerde met licht, en Man Ray met zijn fotogravures. In het digitale tijdperk zijn dit ineens weer interessante figuren om uitgebreid te bestuderen.

Er zijn meer interessante fotografen die in de zijlijn opereerden, die in dit boek eindelijk eens even in de spotlight staan – Berenice Abbott, die beweging probeerde vast te leggen, Harold Eugene Edgerton die de tijd probeerde te bevriezen – een kogel die door een citroen gaat bijvoorbeeld, of door een ballon – hij was de eerste die dat soort momenten vastlegde.

En dan is er het interessante stuk, waarin hedendaagse fotografen die geïnspireerd zijn door deze voorgangers, gepresenteerd worden. Dan blijkt de geschiedenis niet dood te zijn, maar springlevend . Hiroshi Sugimoto die bliksemvelden fotografeert, Joris Jansen met zijn geheimzinnige Kosmos-serie, en nog veel en veel meer.

Dit is echt zo’n boek waar je nieuwsgierig van wordt – je gaat meteen op zoek naar de (vaak heel erg oude) boeken die hier genoemd worden, van de pioniers (naast de hierboven al genoemde ook William Henry Fox Talbot met zijn schitterende microscoopfoto’s, Robert Gillo met zijn magnetische veldpatronen, Etienne-Jules Marey met zijn bewegingsstudies, Karl Blossfeld en Carl Strüwe, en alles van het genie György Kepes) – maar Revelations zelf is ook al een boek dat enorm inspirerend werkt, omdat je je realiseert dat fotografie bepaald niet ophoudt bij het maken van een eenvoudige foto.

Op het omslag van het boek zie je bijvoorbeeld een detail van een foto van Etienne-Jules Marey uit 1901 – een rookstudie. Een mooi voorbeeld van wetenschap en kunst die elkaar raken, want een wetenschappelijke foto levert hier tegelijkertijd een puur artistieke foto op die je zo in een museum voor moderne kunst kunt ophangen. Revelations is een heerlijk en buitengewoon inspirerend fotoboek, voor iedereen die ook maar een beetje geïnteresseerd is in fotografie, in kunst en in wetenschap.

• Revelations – Experiments in Photography – Edited by Ben Burbridge – MACK Books – ISBN 9781907946455