Thomas Ruff is een fotograaf die zich tot de fotografie verhoudt als Gerhardt Richter tot de schilderkunst. Ook Ruff lijkt op zoek naar het niets, of op zijn minst naar de meest neutrale vorm van fotografie, de fotografie waarin alleen maar beelden worden vastgelegd, liefst door machines, of, zoals in zijn project jpegs, waarin de foto’s zo door de mangel zijn gehaald dat ze vrijwel onherkenbaar zijn geworden.

Ruff is geïnteresseerd in hoe we kijken, en hij doet steeds zijn best ons als kijker op het verkeerde been te zetten. Ruff werkt projectmatig, en elk project betekent weer een andere manier van de werkelijkheid manipuleren, een andere manier van de realiteit ervaren. Laten we beginnen met de “andere portretten”, waarin hij vrienden en kennissen fotografeerde en vervolgens de negatieven van twee van die foto’s over elkaar heenlegde, zodat je een portret krijgt van twee in elkaar geschoven personen. De werkelijkheid wordt hier effectief een loer gedraaid.

Foto’s die door machines gemaakt zijn worden door Ruff gemakkelijk geannexeerd. Zo plukte hij van de website van de NASA steeds de foto’s die gemaakt waren door het ruimtevaartuig Cassini, van Saturnus en zijn manen. Die foto’s zou je publiek domein kunnen noemen, en het blijken merkwaardige, bijna abstracte composities te zijn geworden, waar geen menselijke hand aan te pas is gekomen. Ruff exposeerde ze als zijn werk.

Een enigszins vergelijkbare serie is die van de serie sterrenhemels. Ruff bemachtigde een reeks negatieven van foto’s die van de nachtelijke sterrenhemel boven Zuid Amerika gemaakt waren met enorme telescopen. Hij liet de foto’s vergroten, zodat je, als je voor zo’n foto staat, helemaal kunt verdrinken in een nachthemel die je normaalgesproken niet met het blote oog kunt zien. Ook hier weer een werkelijkheid die je niet op een gewone manier met een fototoestel vast zou kunnen leggen.

Dat geldt zeker voor de serie Zycles, waarin electromagnetische tekeningen uit de negentiende eeuw de inspiratie vormden. Ook hier wordt dus een werkelijkheid vastgelegd die normaalgesproken niet zichtbaar is voor ons, in ieder geval niet op deze manier.

De serie krantenfoto’s is daar ook een voorbeeld van. Uit zijn enorme verzameling krantenfoto’s maakte Ruff een selectie, die hij ook weer liet vergroten nadat hij de bijbehorende krantenkop en onderschriften had verwijderd. De foto wordt op die manier losgekoppeld van de actualiteit en is weer voor alle mogelijke interpretatie beschikbaar. Merkwaardig genoeg treffen we bij die krantenfoto’s een echte Richter aan, maar in toeval geloven we dan al lang niet meer.

De catalogus bij Oppervlaktes en Dieptes werd gedrukt op ruw krantenpapier, wat voor een fotograaf vrij ongebruikelijk is, maar het past mooi bij het ontregelingsproces dat Ruff in gang heeft gezet. Daar komt bij dat hij in een relatief dunne catalogus bijna driehonderd bladzijden kwijt kon, met een aantal van zijn series (we hebben ze hier niet allemaal genoemd) en veel verhelderende begeleidende teksten.

• Thomas Ruff – Oberflächen, Tiefen / Surfaces, Depths – Verlag für Moderne Kunst, Nürnberg  – ISBN 978-3-941185-50-0