Het puur door de kracht van gedachten invloed uitoefenen op de materiële wereld heeft altijd tot de verbeelding gesproken. Vroeger was dit het exclusieve domein van zogenaamde paranormaal begaafden.

De beroemdste onder hen was zonder twijfel de Israëlische entertainer Uri Geller. Tijdens zijn televisieoptredens vertoonde Geller gewoonlijk een drietal trucs. Het weer op gang krijgen van vastgelopen horloges van kijkers, het beschrijven van tekeningen of foto’s in gesloten enveloppen en het paranormaal buigen van lepels of vorken.

Vooral dat laatste sprak zeer tot de verbeelding, hoewel de procedure in veel goochelboekjes te vinden is. Ooit zag ik Gellers grootste bestrijder, de Amerikaanse goochelaar James Randi, hetzelfde presteren bij een lezing over bedrog voor het Groningse Studium Generale.

Wetenschappelijk onderzoek naar de materiele invloed van gedachten heeft nooit veel opgeleverd. Het was daarom groot nieuws dat ratten door hun gedachten hefbomen konden bewegen. Daarvoor was echter wel veel apparatuur nodig.

Neurobiologen leerden ratten eerst water te produceren door tegen een balkje te duwen. Vervolgens werden operatief micro-electroden aangebracht in het gedeelte van de motorische hersenschors dat betrokken was bij de voorpootbediening. Na de operatie werd gekeken welke hersencellen actief waren bij het duwen tegen het balkje. Dit vergde nogal wat gereken, maar uiteindelijk bleken enkele groepen van gemiddeld twintig neuronen actief voordat de beweging werd uitgevoerd.

Toen dit bekend was werd de opstelling zo gewijzigd dat niet meer het duwen zelf, maar de uitkomst van de berekeningen van de hersensignalen de hefboom bestuurde. In de verdere experimenten bleken een aantal ratten in de gaten te krijgen dat ze water konden produceren zonder daadwerkelijk een poot te verzetten. De gedachte er aan was voldoende.

Het zal duidelijk zijn dat deze technische doorbraak perspectief biedt voor het ontwikkelen van kunstledematen. Het moet mogelijk zijn verlamde patiënten via electroden te leren een prothese, of zelfs hun eigen spieren te besturen. In Nature werd onlangs een experiment beschreven waarin volledig verlamde mensen na een lange training letters op een scherm konden laten verschijnen via opnames van buitenaf van de electrische activiteit in hun hersenen. Daarvoor waren dus geen ingebrachte electroden meer nodig.

De verspreiding van deze technologie zou veel science fiction in de schaduw stellen. Het openen van deuren door ‘Sesam open u’  te denken is een kleine stap. Verder fantaserend komt een wereld in beeld waarin alles gedacht kan worden. Vanuit onze leunstoel voeren allerlei apparaten onze invallen uit. Stofzuigers en grasmaaiers lijken zelfstandig hun werk te doen. We staan met handen en voeten vrij in de file. In de cockpit van het vliegtuig zit de piloot met zijn handen in de zakken naar een schermpje te kijken en in de keuken vliegen de gebraden kippen direct in onze mond.