‘Levensduur bij kanker langer’ kopten veel kranten enige tijd geleden op de voorpagina. Het Integraal Kankercentrum Zuid presenteerde deze gegevens op een symposium te Eindhoven. Door nieuwe behandelmethoden, zo werd gesteld, zouden de vooruitzichten van kankerpatiënten sterk gegroeid zijn.

Tijdens het symposium werden deze nieuwe behandelmethoden niet genoemd. Dat zou ook moeilijk zijn geweest. Sinds de vorige eeuw zijn nog steeds dezelfde drie behandelmethoden in zwang: bestralen, wegsnijden en vergiftigen. De patiënt zelf vormt het slagveld waarop de strijd tegen de tumoren wordt uitgevochten. Sommige vormen van kanker zouden zo genezen kunnen worden.

Met genezen wordt in de kankergeneeskunde een periode van vijf jaar bedoeld waarin geen uitzaaiingen kunnen worden aangetoond. De gevolgen van de behandelingen zijn ingrijpend. Chemotherapie is schadelijk voor hart, longen, lever en hersenen. Bestraling is onder andere kankerverwekkend en verminkend. Bij operaties sneuvelen nogal eens hele organen.

De lichamelijke gevolgen zijn vaak dramatisch. De hersenfunctie kan verstoord worden en de seksuele gevolgen zijn vaak buitengewoon deprimerend. De psychische effecten kunnen moeilijk overschat worden en treffen alle patiënten. De angst dat de ziekte zal terugkeren kleurt de rest van het leven. Geen ongefundeerde angst, de patiënt wordt immers niet voor niets periodiek voor controle terugbesteld. Vaak zijn patiënten niet tegen deze druk opgewassen en gaan de controles mijden. Wanneer ze in dat geval toch weer ziek worden zullen de medici niet nalaten de eigen schuld te benadrukken.

In 1999 promoveerde de antropologe Anne-Mei The op een onderzoek over kankerpatiënten. Het bleek dat specialisten de werkzaamheid van de behandelingen gewoonlijk rooskleuriger voorstelden dan gerechtvaardigd was. Ook patiënten die zeker aan de ziekte zouden sterven, werden nog gemotiveerd allerlei verminkende ingrepen te ondergaan. The weet dit aan het probleem dat medici hebben met het gevoel van hulpeloosheid. Desgevraagd verklaarden de behandelende medici dat zij zelf in zulke gevallen niet voor behandeling zouden kiezen.

Waar komt die verlengde levensduur dan vandaan? Een belangrijke factor is het toenemend aantal bejaarden. Veel daarvan krijgen kanker. Het is echter zo dat die kankervormen meestal veel minder agressief zijn dan de soorten die jongere mensen treffen. Je kunt er veel langer mee doorleven.

Maar er is nog een andere belangrijke oorzaak. Momenteel zijn er veel campagnes om kanker vroegtijdig op te sporen. Je kunt er immers niet vroeg genoeg bij zijn. Dit heeft tot gevolg dat de ziekte vaak in een vroeger stadium ontdekt wordt. Hierdoor wordt de periode dat mensen met kanker leven aanzienlijk verlengd. Zouden ze zonder opsporing nog enkele jaren onbewust van de ziekte hebben doorgeleefd, nu worden ze eerder kankerpatiënt.

Uit onderzoek naar het effect van grootschalige bostkankeronderzoeken in de Verenigde Staten bleek inderdaad dat de levensduur met borstkanker werd verlengd. De sterfte en de leeftijd waarop dat gebeurde door de aandoening veranderde echter niet. Datzelfde gold voor het effect van baarmoederhalskankeronderzoek.

In plaats van de levensduur van de mensen te verlengen wordt slechts de kwaliteit van hun leven ernstig aangetast. Omdat bij symptoomvrije mensen de aandoening wordt vastgesteld, groeit het aantal patiënten en groeit de roep om meer voorzieningen voor bestraling, chemotherapie en chirurgische units. Het zou echter humaner zijn om alle grootschalige kankeropsporingsonderzoeken te beëindigen. Met de berg geld die daardoor vrij komt zou wat gedaan kunnen worden voor de zeer ouden die niet door de ziekte geveld zijn.