Volgens oude Griekse denkers als Plato en Plotinus moest de ziel regelmatig gereinigd worden van lichamelijk-zinnelijke begeerten en hartstochten. Het middel daartoe was catharsis: zuivering.

Volgens Aristoteles was vooral muziek daar zeer geschikt voor. Een nog meer louterende werking had de tragedie. Bij de toeschouwer werden medelijden en vrees opgewekt in een beheersbare mate, waardoor deze aandoeningen als het ware op een hoger plan werden gebracht zodat de ziel zuiver werd.

Aan het begin van de vorige eeuw gebruikte Freud het woord om de genezende werking van het uiten van voordien onbewuste emoties te postuleren. Zolang deze in het onbewuste rondkolkten richtten ze schade aan. Naar boven gebracht in het licht van het bewustzijn, en daar tot expressie gebracht, verloren ze hun kwade macht.

Dit gedachtegoed bestaat nog steeds. Emoties moeten geventileerd worden zodat de persoon weer fris wordt. Vooral woede moet niet opgekropt worden volgens de gangbare volkswijsheid. In een recent onderzoek werd de waarheid van deze populaire opvatting onderzocht.

De Amerikaanse psycholoog Bushman vroeg proefpersonen een opstel te schrijven. Speciaal ingehuurde toneelspelers hadden een beoordelingsgesprek met de schrijvers. Daarin werd hun opstel verschrikkelijk afgekraakt. Vervolgens werden de beledigde schrijvers in twee groepen verdeeld. De ene groep kreeg de gelegenheid zo lang als ze wilden tegen een boksbal te slaan. De andere werd verzocht rustig te blijven zitten en de beoordeling te overdenken. Daarna werd iedereen verzocht boze kreten te slaken tegen de persoon die hun opstel beoordeeld had en tegen een onschuldige onbekende. Gemeten werden de tijdsduur en het volume van de geluiden.

De verwachting dat de boze schrijvers die de boksbal onderhanden hadden genomen hun woede zouden zijn kwijtgeraakt, bleek onjuist. Het tegendeel bleek het geval. Hun woedekreten waren twee keer zo luid en duurden twee maal zo lang als die van de stilzitters. Bovendien schreeuwden ze ook tegen de onschuldige onbekende. De stilzitters deden dat niet.

In een volgend onderzoek werd de invloed van de media onderzocht. De opstelschrijvers kregen een artikel te lezen waarin de voordelen van het ventileren van kwaadheid door krachtsporten breed werden uitgemeten. Vervolgens hadden ze de keuze tussen de kritiek rustig verteren of een rondje met de boksbal. In grote meerderheid kozen ze voor het laatste. Met de beschreven gevolgen.

De onderzoeker vond dit verontrustend, omdat het gunstige effect van het uiten van negatieve gevoelens overal in de media verkondigd wordt. De conclusie van dit en ander onderzoek kan niet anders zijn dan dat het uiten van agressie in feite juist meer agressie oproept. Veel beter is niets doen en wachten tot het minder wordt.

Maar misschien is het idee van Aristoteles nog beter en wordt de ziel gereinigd door het zien van een emotioneel toneelstuk of het luisteren naar een concert.