Tien jaar geleden deed de Amerikaanse natuurkundige M. Granger Morgan onderzoek naar de gevaren van hoogspanningsleidingen voor omwonenden. Het idee was dat de electromagnetische velden die die kabels opwekten kanker zouden kunnen veroorzaken.

Hij kon zulke effecten niet vinden, maar realiseerde zich tegelijkertijd dat hieruit niet geconcludeerd kon worden dat het wonen onder hoogspanningskabels zonder risico was. Bij bevolkingsonderzoek worden allerlei statistische maatregelen genomen om zogenaamde vals-positieve uitslagen te vermijden. Het is mogelijk dat daardoor zwakke effecten over het hoofd gezien worden.

Gebrek aan bewijs van schadelijkheid is niet hetzelfde als bewijs van afwezigheid van schadelijkheid. Morgan bedacht een consumentenstrategie die hij ‘voorzichtige vermijding’ noemde. Wanneer mensen bezorgd waren over een klein en wellicht niet bestaand risico, dan zouden ze er verstandig aan doen zich een kleine moeite te getroosten om dat risico te verminderen.

Wanneer je bijvoorbeeld bang was dat je electrische wekker een electromagnetisch veld verspreidde dat schadelijk was voor je hersenen, dan kon je hem een meter verder van je hoofd zetten. Morgan adviseerde vanuit deze gedachte om scholen niet onder hoogspanningskabels te bouwen.

Amerikaanse firma’s waren niet blij met dit advies. Ze dachten dat dergelijke voorzorgsmaatregelen een erkenning van risico inhielden. Bij rechtszaken over schadevergoeding, die in de VS zeer populair zijn, zou hen verweten kunnen worden dat ze willens en wetens risicovol gedrag aan de dag gelegd hadden. De verdediging dat bepaalde maatregelen alleen genomen waren voor het geval dat, zou niet erg overtuigend overkomen.

Sinds de aanbeveling van Morgan zijn de mogelijkheden voor bezorgdheid niet afgenomen. Sterker, zijn advies lijkt momenteel een recept voor hysterie. Van steeds meer dingen kan de schadelijkheid niet worden aangetoond. Maar betekent dat dat ze geen risico vormen, bijvoorbeeld op de lange termijn?

Krijg je geen hersentumor van aanhoudend mobiel bellen? Welke gevaren brengen de transplantatie van dierenorganen in mensen met zich mee? Wat te denken van al die genetische therapieen die ons in het vooruitzicht gesteld worden? Is het wel veilig producten te eten waar genetisch gemanipuleerde planten in zitten?

Over eten gesproken, is vlees eten niet vreselijk onveilig, nu aangetoond is dat er niet alleen gekke koeien, maar ook gekke kippen, varkens en schapen bestaan, die de ziekte,’in theorie’, aan elkaar kunnen overdragen en tot overmaat van ramp normaal lijken te functioneren? En verder, is het wel verstandig buiten te komen als de zon schijnt, of naar horecagelegenheden te gaan waar je mag roken?

De wetenschappers weten het niet en het heeft geen zin er op te wachten, want ze zullen het ook niet weten. Dit soort vragen is te moeilijk voor de wetenschap. Misschien is het daarom verstandig niet het mijden van risico’s maar het nastreven van plezier tot levensvulling te verheffen.