Kinderen weten het al: wat je zegt dat ben je zelf. In de psychologie gewaagt men wel van projectie. Niet alleen wat je zegt ben jezelf, ook wat je ziet is een uiting van je innerlijk.

In de jaren twintig van de vorige eeuw ontwikkelde Rohrschach een test, waarmee dat innerlijk kon worden waargenomen. Hij maakte afbeeldingen van symmetrische inktvlekken en vroeg aan mensen wat ze daarin zagen. Uit de antwoorden kon de psycholoog opmaken wat voor vlees hij in de kuip had.

Als je bijvoorbeeld vooral dingen zag was je koel en afstandelijk. Zag je mensen dan was je een sociaal persoon. Beweging zou duiden op volwassenheid en het waarnemen van monsters zou op gekte wijzen.

Wetenschappelijk gezien zijn uitspraken op grond van deze tests ongeveer even waardevol als je horoscoop. Desondanks worden ze nog wel gebruikt bij sollicitaties. Misschien omdat iedereen voelt dat er toch een grond van waarheid in moet schuilen.

In ieder geval duidt de inktvlekkentest op één opvallende menselijke eigenschap. Dat is namelijk de afkeer van chaos die ons brein aan de dag legt. Het ligt voor de hand dat het snel herkennen van patronen in een verwarrende chaotische wereld danig bijdraagt aan de kans op overleven.

Vanuit de evolutionaire psychologie is het begrijpelijk dat deze eigenschap bij ons, de overlevenden van een miljoenen jaren durende struggle for life, goed is ontwikkeld. Te goed eigenlijk. Daarom zien we gezichten in inktvlekken, horen we stemmen in de wind en bemerken we de hand van God in het wereldgebeuren.

We hebben een horror vacui, een grote angst voor de leegte, want daarin valt geen orde te ontdekken. Om die reden vullen we lege plekken in onze omgeving in met fantasieën.

De afgelopen tijd is dit te zien in de discussie over het koningshuis. Het koningschap is natuurlijk een anachronisme: letterlijk een zonde tegen de tijdrekening. Het is afkomstig uit een tijd dat vorsten per paard en wagen reisden en slechts kruipend benaderd mochten worden.

Bovendien is het een archetype. Een oerbeeld van macht, dat tegenstrijdige emoties oproept. Al naar gelang de aard en maatschappelijke positie van mensen zal dat onderworpenheid of juist rebellie zijn. Opvallend is dat vanwege het zogeheten geheim van Soestdijk weinig bekend is over handel en wandel van onze vorstin.

Lege plekken, zeker wanneer ze emotioneel geladen zijn, moeten opgevuld worden. Voorheen was dit de functie van een aantal tijdschriften. Hierin werd vooral het anachronistische, sprookjesachtige karakter van het vorstenhuis belicht. Het lijkt erop alsof momenteel ook het archetype aan bod komt.

Allerwege klinken geluiden dat de macht van Beatrix moet worden ingeperkt. Tenslotte worden haar karaktertrekken toegedicht als koelheid, zakelijkheid en competentie. We hebben een strenge meesteres bij elkaar geprojecteerd. Voer voor Rohrschach-adepten.