Recent verscheen het boek The Nobility and Excellence of Women and the Defects and Vices of Men. Het werd in de zestiende eeuw geschreven door Lucretia Marinella, en is nu vertaald uitgegeven door de University of Chicago Press.

De titel doet denken aan modern feminisme. En een aantal ondeugden die Marinella mannen toedicht worden heden ook wel gehoord. Woede, wreedheid, ijdelheid, slechte manieren en onterechte superioriteitsgevoelens lijken van alle tijden te zijn.

Het hoofdstuk over grilligheid en wispelturigheid gaat opvallend genoeg echter niet over seksuele ontrouw maar over intellectuele labiliteit. Klaarblijkelijk viel mannen in die vervlogen tijden ook al veel te verwijten, maar rondneuken was daar niet bij.

Aan het einde van de achttiende eeuw was dat ook nog het geval. Mozart schreef toen de opera Cosi fan Tutte, ruwweg te vertalen als ‘Iedereen doet het’. Het gaat over twee verloofde jonge mannen, die een cynische oude man tegenkomen die hen vertelt dat vrouwen monsters zijn en het huwelijk de slechts denkbare optie, omdat ze dan onvermijdelijk binnen de kortste keren met horens zullen lopen.

Wanneer de mannen heftig protesteren sluit de oude man een weddenschap met hen af. Als ze zijn raadgevingen volgen, zullen ze erin slagen de verloofde van hun vriend te verleiden. De trouweloosheid wordt hier duidelijk toegedicht aan de vrouwen.

Tegenwoordig is dat wel anders. Een illustratief boek is Heartswap van Celia Brayfield (Little, Brown). Hierin zijn het twee jonge vrouwen, die van een oudere vrouw te verstaan krijgen dat hun verloofdes niet deugen en dat huwelijk het ergste is wat een vrouw kan overkomen. Elke gehuwde vrouw eindigt onvermijdelijk als Hillary Clinton, zegt ze. Wanneer ze protesteren, sluit de heks met de dames een identieke weddenschap.

Tegenwoordig moeten we geloven dat vrouwen van nature trouw zijn en mannen juist niet. De evolutionaire biologie heeft daar zelfs een verklaring bij gevonden. Voor de mannen zou het gunstig zijn hun genen zoveel mogelijk te spreiden, vrouwen zouden voor het voortbestaan van hun erfelijk materiaal, hun weinige eicellen juist willen beschermen door het aangaan van monogame verbintenissen.

Het feit dat dit soort denkbeelden typisch modern zijn betekent dat ze niet kunnen kloppen. Ze zijn dan ook zelfs binnen het gedachtegoed van het biologisch determinisme goed onderuit te halen. Het voortbestaan van soorten is direct afhankelijk van het aantal exemplaren dat de geslachtsrijpe leeftijd haalt. Bij mensen duurt dat lang. Bovendien zijn jonge mensen minstens zes jaar voor hun verzorging volstrekt afhankelijk van ouderen.

Die verzorging zal beter zijn wanneer de mannen zich daar ook verantwoordelijk voor voelen. Je zou daardoor een zekere evolutionaire druk verwachten richting vast partnerschap. Het ligt niet aan de genen maar aan de cultuur of het mannen dan wel vrouwen zijn die vreemdgaan.