Volgens een populaire psychologische theorie is een laag gevoel van eigenwaarde de oorzaak van agressie. Veel ouders en leraren zijn dan ook bang kritiek op kinderen te hebben. Ze zijn bang daarmee psychologische schade aan te richten.

Een vreemde theorie. Mensen met een negatief zelfbeeld proberen gewoonlijk zo min mogelijk op te vallen. Wanneer iets mis gaat wijten ze dat aan zichzelf. Agressors als Saddam Hussein aan de andere kant, zijn geen bescheiden, aan zichzelf twijfelend

e mensen en Adolf Hitler achtte zich deel van een Herrenvolk. Je zou dus eerder denken dat een te grote mate van eigendunk agressie in de hand werkt.

Amerikaans onderzoek bevestigt dit. De hypothese was dat een combinatie van een hoge eigendunk en een dreigende beschadiging daarvan een agressieve reactie oproept. Om personen met zo’n opgeblazen gevoel over zichzelf te vinden werden vrijwilligers getest op narcisme.

Narcisme is een aandoening waarbij een overspannen gevoel van eigenwaarde gepaard gaat met een onbegrip voor de gevoelens van anderen. Narcisten menen recht te hebben op adoratie, zijn arrogant en vinden zichzelf heel bijzonder.

Een groep van zulke lieden werd gemengd met mensen met een normale score op de test. Met hen werd een psychologisch laboratoriumexperiment gedaan. Ze werden in paren verdeeld en hen werd opgedragen een opstel te schrijven over abortus. Daarna moesten de partners van de tweetallen elkaars opstel beoordelen. Die werden ingenomen en aan de schrijvers teruggegeven met de beoordeling.

De beoordelingen waren nep. De onderzoekers hadden ze willekeurig als zeer goed en zeer slecht beoordeeld. Bijschriften waren ofwel “fantastisch”, ofwel “het slechtste opstel dat ik ooit gelezen heb”. Vervolgens moesten de paren een reactietijd-wedstrijd doen. De winnaar moest de verliezer straffen met een hard geluid waarvan hij volume en duur zelf kon bepalen. Volume en duur werden als maat voor agressie gebruikt.

Agressie bleek inderdaad het grootst bij de narcisten die een slechte beoordeling hadden gekregen. Gewone vrijwilligers en narcisten met een positieve beoordeling waren veel minder agressief.

In een vervolgexperiment werden de koppels na de opstelteruggave gewisseld. De narcisten dachten nu tegen iemand te spelen die hen niet beoordeeld had. Nu werd geen verhoogde agressie gemeten. Dit komt overeen met het gegeven dat geweld tegen toevallige omstanders, ondanks veel drukte over zinloos geweld, zeldzaam is.

De onderzoekers vergeleken ook de score op de narcisme-test van jonge gewelddadige gevangenisbewoners met studenten. De gevangenen scoorden zeer veel hoger. De gedachte dat dit soort criminelen achter een stoer front een onzeker innerlijk verbergen lijkt daarmee passé.

Je moet vooral uitkijken voor lieden die zichzelf superieur achten. Vooral wanneer dit geloof niet gestoeld is op bijzondere capaciteiten en wanneer het steeds bevestigd moet worden door bewondering van de omgeving. Het prikken in zo’n zeepbel moet worden afgeraden.