ruud moors culturele concepten aflevering 22
Belastingen
Belastingen heffen is niet zo oud als de mensheid. Samenwerken wel. Belastingen worden geheven daar waar er een centrale overheid is, hoe klein of groot dan ook. Degene die de macht heeft heft de belasting, degene die aan die macht ondergeschikt is, betaalt hem. Dat hoeft niet altijd in geld of goederen te gebeuren. Ook arbeid kan als belasting opgelegd worden.
De tien procent van Alva
Dat veel mensen niet dol zijn op het betalen van belasting, is ook van alle tijden. Toen hertog Alva, in de zestiende eeuw, een soort btw wilde invoeren van tien procent, was dat de druppel voor de adel in de Nederlanden, die er zich hevig tegen verzette, met de tachtigjarige oorlog als gevolg.
Producten en loon
Over veel producten betalen we nu bijna het dubbele aan belasting. Daarnaast betalen we een veel groter deel aan belasting over het loon dat we voor werken ontvangen. Maar over huurinkomsten en inkomsten door speculatie of beleggen wordt nauwelijks belasting geheven.
Speculatie
De redenen daarvoor zijn ingewikkeld, hoewel het duidelijk is dat mensen die rijk zijn en met hun rijkdom nog meer rijkdom proberen te vergaren, door onroerend goed op te kopen en te verhuren of door aandelen te kopen of op een andere wijze met hun geld te speculeren, daar het meeste baat bij hebben.
Macht
Het is niet ondenkbaar dat dat iets met macht te maken heeft.
Belasting plus belasting
We betalen met zijn allen veel meer belasting dan we in eerste instantie zouden denken. Stel dat je drieduizend euro per maand verdient, dan betaal je daar ongeveer duizend euro belasting over, direct aan de landelijke overheid. Dan hou je dus tweeduizend euro over om van te leven. Maar over alle producten die je koopt betaal je ook weer belasting.
Voedsel slechts negen procent
Over zogenaamde luxe-producten betaal je ongeveer een vijfde aan belasting. Als je een laptop van duizend euro koopt, gaat daar tweehonderd euro van naar de belastingdienst. Dat is voor veel producten zo. Als je voedsel koopt is die belasting minder. Slechts negen procent. Maar over sigaretten betaal je meer dan vijftig procent belasting.
Landelijke belastingen
Dat betekent dat je dubbel belasting betaalt aan de overheid. Eerst betaal je belasting over het geld dat je met werken verdiend hebt, en daarna betaal je belasting over alles dat je er mee koopt. En dat is alleen nog maar de belasting die je aan de landelijke overheid betaalt.
Bedrijfswinst
Je zou de winst die bedrijven maken ook als een vorm van belasting kunnen zien. Dat wil zeggen de winst die gemaakt wordt na aftrek van de kosten die gemaakt zijn door het betalen van lonen, energie, huisvesting en aflossing van schulden. Die winst verdwijnt in de zakken van aandeelhouders.
Aandeelhouders
Die winsten betalen wij met zijn allen. Aan aandeelhouders, huisjesmelkers en anderen die niet zelf iets produceren, maar toch een groot deel van de gezamenlijke koek op weten te eisen. Die vorm van kapitalisme noemen we ‘aandeelhouderskapitalisme’.
Opeisen
Als je rijk wilt worden moet je niet hard gaan werken. Van hard werken is nog nooit iemand rijk geworden. Wat je moet doen, als je rijk wilt worden, is zorgen dat je de vruchten van de arbeid van anderen voor jezelf op weet te eisen. Niet door er iets wezenlijks voor in de plaats te stellen, maar door een gunstige positie voor jezelf te creëren. Door te zorgen dat je, door je positie, de vruchten van de arbeid van anderen voor jezelf op kunt eisen.
Onroerend goed
Onroerend goed bezitten is lucratief. Zeker als de vraag naar onroerend goed groter is dan het aanbod. Dan kun je voor het gebruik van het onroerend goed vragen wat je wilt. De prijs die de gebruiker van dat onroerend goed aan jou moet betalen, wordt dan, als het een ondernemer betreft, doorgerekend aan de klant. Die betaalt dan uiteindelijk jouw winsten. Winsten waar je nauwelijks belasting over hoeft te betalen.
Een pilsje
Als ik naar de kroeg ga en daar een pilsje bestel, betaal ik daar ongeveer drie euro voor. Van die drie euro gaat ongeveer zestig cent naar de staat (die er, als het goed is, dingen mee doet die gunstig voor ons allemaal zijn). Nog eens zestig cent gaat naar de brouwerij. Dan blijft er honderdtachtig cent over. De kroegbaas zal daar ongeveer zestig cent aan verdienen. De rest gaat naar de kosten van het personeel, de investering in de inrichting, energie en, voor het grootste deel, naar de aflossing van de, vaak exorbitante, huur die de bezitter van het pand voor het gebruik ervan opeist. Omgerekend kan dat makkelijk zo’n euro per pilsje zijn, waarvan zo’n tachtig cent als pure winst in de zakken van de onroerend goed-eigenaar verdwijnt. Daar hoeft, dankzij de overheid, nauwelijks belasting over te worden betaald.
Huur
Ook dat is een vorm van belasting. Degene die, in de kroeg, een pilsje drinkt, betaalt, indirect, die belasting die de eigenaar van het pand waarin dat pilsje genuttigd wordt de ondernemer oplegt door middel van huur. Die belasting komt alleen de eigenaar van dat pand ten goede. Zonder dat hij er iets voor hoeft te doen of te produceren.
Is dat rechtvaardig?
Volgens de wet mag het. Maar of wat volgens de wet mag rechtvaardig is, kan van mening verschild worden.
Amazon
Jef Bezos bedankte alle werknemers van Amazon omdat zij het mogelijk hadden gemaakt dat hij met een raket naar de ruimte kon. Dat hadden die werknemers mogelijk gemaakt omdat het Jef Bezos wettelijk was toegestaan om hen voor een laag loon, onder slechte omstandigheden, hard te laten werken. Het grootste deel van de vruchten van de arbeid van zijn werknemers stopte Jef Bezos in zijn eigen zak. En over al die miljarden die hij van al zijn werknemers had weten af te romen, betaalde hij nauwelijks tot geen belasting aan welke overheid dan ook.
Wrang
Ergens is dat nog logisch ook. Want als jij degene bent die anderen weet te belasten met de kosten van jouw exorbitante hobby’s, zou het natuurlijk wrang zijn als je als belastinginner ook nog eens belasting zou moeten betalen.
Macht en rijkdom
Feitelijk is dat ook de oorsprong van belastingen. Machtige en rijke mensen eisen zich een deel van de wereld toe en eisen dan van iedereen die in dat deel leeft, belastingen op. Dan dien je aan de heerser geld, goederen en/of arbeid te leveren, zodat die heerser in welstand kan leven en de legers kan betalen waarmee hij zijn onderdanen onder de duim houdt en oorlogen met andere heersers kan voeren om zijn gebied te vergroten, waardoor nog meer belasting opgeëist kan worden, zodat de macht en de rijkdom van de heerser nog groter worden.
Gunstig
Soms gebeurt het dat een heerser zich realiseert dat het belangrijk is dat er iets teruggedaan wordt voor zijn onderdanen. Dan wordt een deel van de belastingen die geheven worden, gebruikt ten bate van de onderdanen, zodat het bestaansrecht van die onderdanen beter gewaarborgd is. Dat is gunstig voor die onderdanen, maar ook gunstig voor het aanzien van die heerser.
Bedrijven
Ook mensen die bedrijven bezitten zijn heersers. Heersers die hun onderdanen, in dit geval de werknemers, vragen om hun arbeid als belasting aan het bedrijf te geven. De vruchten van die arbeid kunnen dan door het bedrijf worden opgeëist om die vruchten te verdelen onder de bezitters (aandeelhouders) van dat bedrijf, maar ook om goed te zorgen voor degenen die door hun arbeid voor die vruchten hebben gezorgd. Het ene hoeft het andere niet in de weg te staan.
Rechtmatig
Maar als de heersers, van landen en van bedrijven, alleen maar belasting heffen om er zelf beter van te worden, dan deugt er iets niet. Ook niet als het wettelijk is toegestaan. Wat wettelijk mag hoeft namelijk niet rechtmatig te zijn. Niet alle wetten deugen en sommige wetten deugen absoluut niet.
Ongelijkheid
De ongelijkheid tussen mensen is geen natuurlijk gegeven, ook al proberen veel heersers ons dat wel te doen geloven. Het is een cultureel concept. Dat de ene mens de andere mens belast met het vervullen van de eigen behoeftes, is een cultureel gegeven.
Dat betekent dat het ook te veranderen is.
Belasting betalen
Ik heb er geen bezwaar tegen om belasting te betalen aan de overheid, als die belasting vervolgens gebruikt wordt ten bate van de hele samenleving. Maar ik heb er wel bezwaar tegen als ik belasting moet betalen terwijl mensen die veel rijker zijn dan ik dat nauwelijks of niet hoeven doen.
Koningen, huisjesmelkers en aandeelhouders
Heersers horen niet vrijgesteld te worden van het betalen van hun deel van de kosten die het functioneren van een samenleving als de onze nou eenmaal met zich meebrengt. Koningen, huisjesmelkers en aandeelhouders horen niet vrijgesteld te worden van het betalen van belasting, net zo min als grote internationale bedrijven. Het is een triest gegeven dat degenen die het meest profiteren van de samenleving er het minst aan bijdragen.
De sterkste schouders
Nog niet zo heel lang geleden hanteerden we het principe dat de sterkste schouders ook het zwaarst belast dienden te worden. Daar hadden die sterkste schouders helemaal niet zoveel last van. Wat ze overhielden aan rijkdom was immers altijd nog meer dan de zwakste schouders overhielden. Maar die sterkste schouders voegden zich samen en streden voor een wereld waarin zij minder belast zouden worden terwijl ze tegelijkertijd de samenleving zwaarder mochten belasten. Die strijd wonnen ze.
Trots op diefstal
Omdat een samenleving uit culturele concepten bestaat, kunnen die culturele concepten ook worden veranderd. De sterkste schouders snapten dat en veranderden de samenleving in hun voordeel. Door de rest van de samenleving te belasten met de gevolgen van hun egoïsme. En ze waren er nog trots op ook. Trots zijn op diefstal, noemt Laozi dat.
De samenleving
Ik denk dat de samenleving als geheel zich de zware belasting die de huidige wereldheersers, waaronder internationale bedrijven en hun aandeelhouders aan ons opleggen, niet meer kan permitteren. We kunnen het ons niet meer veroorloven om mensen toe te staan zich miljarden dollars of euro’s toe te eigenen over de ruggen van hun werknemers, ten koste van het milieu en het welzijn en de gezondheid van minder bevoorrechte mensen.
Maffia
De koningen in de Middeleeuwen verdienden hun rijkdom niet. Die ontnamen ze aan de samenleving. Ze gaven er vaak nauwelijks wat voor terug. De bescherming die ze boden was feitelijk dezelfde soort bescherming die de Maffia biedt.
Eigenbelang
De miljardairs van deze eeuw verdienen hun miljarden niet. Die hebben ze aan de samenleving ontnomen. Ze geven er nauwelijks wat voor terug. En net zoals de Maffia zijn ze alleen maar bezig met hun eigenbelang.
Miljardairs
Over het algemeen hebben koningen geen macht meer. Miljardairs des te meer. Miljardairs zijn de koningen en keizers van vandaag. Hun macht gebruiken ze om nog meer macht te vergaren. Hun rijkdom gebruiken ze om nog meer rijkdom te vergaren.
Wie
Wie bepaalt volgens welke culturele concepten we onze samenleving laten functioneren? Degenen die we het laten bepalen, bepalen dat.
Welzijn
Ik denk dat het tijd wordt dat we ons alleen laten belasten als daarmee het welzijn van de hele samenleving gediend is.
- Ik bestel niets via Amazon.
- Ik rijd geen auto.
- Ik vlieg niet.
- Ik zit niet op Twitter en Facebook.
- Ik wil het milieu niet belasten.
- Ik wens miljardairs niet nog rijker te maken.
De heerser
Alleen als de heerser de samenleving dient, vind ik het terecht dat die heerser mij belast, om met dat geld de samenleving te dienen. En anders kan de heerser de pot op.
Meerderheid
De meerderheid van de mensen hoort te bepalen hoe de wereld in elkaar hoort te zitten. Niet een kleine minderheid van Rupsjes Nooitgenoeg die het prima vinden om iedereen te belasten maar zelf alleen maar met hun eigen belang bezig zijn.
Parasieten
We hebben geen Jef Bezos of Elon Musk nodig. We kunnen zonder Shell of BP. We hebben geen vrije markt nodig. Die is alleen gunstig voor de parasieten onder ons. Die parasieten hebben ons nodig. Wij hen niet.
Extreme rijkdom
Extreme rijkdom is alleen maar mogelijk als we het toestaan. Voor de meesten van ons is dat niet nuttig. Dus waarom zouden we het nog langer toestaan? Waarom zouden we niet afspreken dat geen enkel mens meer mag bezitten dan vijftig miljoen dollar. En dat alles wat iemand meer weet te vergaren voor de volle honderd procent teruggegeven moet worden aan de samenleving waar dat geld immers aan onttrokken is..
Onredelijk?
Zeg niet dat het niet kan. Het kan alleen maar niet als we zeggen dat het niet kan. Zeg niet dat het onredelijk is. Als iemand vijftig miljoen bezit en daar niet genoeg aan heeft, dan is er iets mis met die persoon. Dan horen we die persoon niet rijker te laten worden want dan voeden we zijn ziekelijke drang. Dat is niet alleen schadelijk voor de samenleving maar ook voor de persoon die, hoe bevoorrecht hij of zij ook is, nooit genoeg heeft.
Onderwerping
Culturele concepten liggen nooit voor eens en altijd vast en kunnen dus veranderd worden. Als er maar genoeg mensen die verandering willen, dan komt ie er ook. Denk ik. We kunnen de minderheid die de macht gegrepen heeft ook toestaan misbruik te blijven maken van die macht door ons aan hen te onderwerpen.
Ik denk dat dat uiteindelijk schadelijk is voor iedereen.
Ruud Moors’ eerdere wekelijkse bijdragen aan dit magazine vind je hier: