De ziel
Als je er goed over nadenkt is er nauwelijks iets te bedenken dat geen cultureel concept is. Alles waar we woorden voor hebben wordt daardoor alleen al cultureel bepaald. Neem een begrip als de ziel. Bestaat er zoiets als de ziel? Niet in feitelijke zin. Het bestaan van een ziel is nog nooit aangetoond. De ziel bestaat omdat we in de ziel geloven. En we geloven in de ziel omdat we er een naam aan hebben gegeven.

Benoemen
Zodra iets benoemd wordt, bestaat het ook. Maar of het los van de naam bestaat is niet altijd vast te stellen. Staten bestaan omdat we staten als staten benoemen. Grenzen bestaan omdat we grenzen als grenzen benoemen. Rassen bestaan omdat we rassen als rassen benoemen. Natuur bestaat omdat we natuur als natuur benoemen. Cultuur bestaat omdat we cultuur als cultuur benoemen.

Ik
Zelfs ik besta alleen maar omdat ik mezelf als ik benoem. Dat lijkt logisch, maar heel jonge kinderen doen dat niet. Het idee dat je jezelf als ‘ik’ kunt benoemen dient te worden aangeleerd. Kinderen benoemen zichzelf eerder bij hun gegeven naam dan als ‘ik’. ‘Gerard wil een snoepje,’ zegt de kleuter terwijl hij op zichzelf wijst. Dat is niet omdat kleine Gerard zichzelf als een ander ziet, maar omdat het concept ‘ik’ door die kleine Gerard nog niet begrepen wordt.

Je authentieke zelf
Het zoeken naar het authentieke zelf is ook alleen maar mogelijk als cultureel concept. Geen hond zoekt naar zijn authentieke zelf. Ook kippen, vlinders, vogels, reptielen, bomen, struiken en andere levensvormen zoeken niet naar hun authentieke zelf. Waarom zouden ze ook, het hele concept ‘authentieke zelf’ is hen vreemd. Als je woordeloos bent wie je bent kun je je authentieke zelf niet kwijtraken. En als je je authentieke zelf niet kunt kwijtraken, hoef je er ook niet naar op zoek te gaan.

Taal
Juist doordat wij mensen taal zijn gaan gebruiken om de wereld om ons heen, maar ook de wereld in onszelf, te benoemen, zijn we er van vervreemd geraakt.

Vervreemding
Daarom zijn we ook vervreemd geraakt van datgene dat we ‘natuur’ zijn gaan noemen en dat we buiten onszelf zijn gaan plaatsen. Alsof we geen deel van de natuur zouden zijn. Alsof wij buiten de natuur bestaan in plaats van deel van de natuur te zijn. Daardoor zijn we vervreemd van de natuur geraakt.

Natuur
Ik zit in mijn keuken, in mijn huis, aan een houten tafel te typen op mijn laptop. Als ik naar buiten kijk zie ik de straat met aan de overkant een kapper en een meubelwerkplaats. Zo nu en dan lopen er wat mensen voorbij. Door het raam zie ik ook wat planten die in ons geveltuintje staan. Binnen staat op de vensterbank een aantal potten waarin wat plantjes ontkiemen, naast een lege vaas, een waterkoker en wat oude kranten. Feitelijk is dat allemaal natuur.

Mensen zijn een onderdeel van de natuur.
Dat besef is niet vreemd meer. Millennia lang hebben we gedacht dat dat niet zo was, maar sinds Darwin dringt dat besef steeds meer in onze cultuur door. We staan niet los van de natuur, maar zijn er onderdeel van. Dat we dat denken is overigens ook een cultureel concept.

Cultuur
De mens is deel van de natuur. Het is de natuur van de mens om cultuur te scheppen. Daaruit volgt logischerwijze dat cultuur ook deel is van de natuur. Het huis waar ik in woon is gemaakt door mensen. De oorzaak van het maken van dat huis door mensen is gelegen in het gegeven dat het de natuur van mensen is om cultuur te scheppen. Cultuur scheppen is niets anders dan op een natuurlijke wijze de omgeving aanpassen aan de eigen behoeftes.

Plagen
Dat betekent overigens niet dat we geen negatieve invloed op onze leefomgeving kunnen hebben. Maar ook dat is niet onnatuurlijk. Denk maar aan een sprinkhanenplaag. Voor veel levende wezens is zo’n plaag een ramp, zelfs voor de sprinkhanen zelf is dat geen onverdeeld genoegen, omdat ze, door alles kaal te vreten, op een gegeven moment geen bestaansmogelijkheden meer over hebben en hen niets anders rest dan zich aan elkaar te vergrijpen. Ze hebben er dan wel geen naam voor, maar wij noemen dat kannibalisme.

Een neutrale vaststelling
Als ik vaststel dat alles natuur is dan is dat een neutrale vaststelling. Zelfs een kernoorlog is niets anders dan een natuurlijk fenomeen, teweeggebracht door een natuurlijk verschijnsel dat op een natuurlijke wijze een natuurramp van gigantische proporties veroorzaakt met als natuurlijk gevolg dat een groot deel van alles wat leeft uitsterft.

Natuurlijke rampen
Voor de natuur is dat niet erg. Niet erger dan alle voorgaande rampen waardoor soms meer dan negentig procent van alle leven verdween. IJstijden, vulkaanuitbarstingen, meteorietinslagen zijn allemaal natuurlijke rampen.

Natuurlijk
Omdat de mens onderdeel is van de natuur, zijn de gevolgen van het handelen van de mens ook natuurlijk. Hoe rampzalig die gevolgen ook kunnen zijn voor het bestaan van de mens.

Veranderingen
Onze kracht is ook onze zwakte. Onze kracht is dat we door middel van culturele concepten de wereld naar onze hand kunnen zetten. We dwingen de werkelijkheid als het ware zich te plooien naar onze behoeftes. Daardoor veranderen we de werkelijkheid ook. Onze zwakte is dat we niet werkelijk doorhebben hoe die veranderingen zich tegen ons kunnen keren.

Fixatie voor vuur
Ik heb ooit, toen ik studeerde voor creatief therapeut, een jongen in therapie gehad die gefixeerd was door vuur. Het probleem was dat hij die fixatie niet beheerste. Hij wist hoe hij vuur kon maken, met behulp van lucifers, maar niet hoe hij het vuur dat hij aanstak kon beheersen. Zo had hij zijn arm verbrand maar dat zorgde er niet voor dat zijn fixatie getemperd werd. De angst was groot dat hij op een onbewaakt moment een vuur zou aansteken dat slachtoffers zou eisen, waaronder wellicht hijzelf.

Pyromaan
Die jongen zag het gevaar niet. Niet omdat hij niet wist dat spelen met vuur gevaarlijk was, maar door zijn fixatie met vuur, kon hij zich niet beheersen. Hij moest en zou fikkies steken. Ik heb hem maar kort in therapie gehad. Of hij uiteindelijk heeft leren omgaan met vuur, weet ik niet. Ik hoop het, maar het zou goed kunnen zijn van niet. Niet elke pyromaan is te genezen.

Machtswellust
Zelfs als individuele mensen het gevaar zien van een kernoorlog betekent dat niet dat een kleine groep mensen met een fixatie met macht, niet zullen besluiten om een kernoorlog te beginnen, niet omdat ze niet weten hoe gevaarlijk dat is, maar omdat ze zich, in hun machtswellust, niet kunnen beheersen. Ze zullen en ze moeten anderen, met geweld, aan zich onderwerpen, zelfs als dat uiteindelijk rampzalig voor de mensheid en henzelf uitpakt.

Onderwerping
Onderwerping is een cultureel concept dat op culturele concepten gebaseerd is. Als je macht hebt kun je twee dingen doen. Die macht gebruiken ten bate van de samenleving waar je deel van uitmaakt of die macht gebruiken om die samenleving aan je te onderwerpen.

Verbeeldingskracht
Staten zijn culturele concepten. Grenzen zijn culturele concepten. Religies zijn culturele concepten. Ideologieën zijn culturele concepten. Democratie is een cultureel concept. Dictatuur is een cultureel concept. Allemaal concepten die we zelf verzonnen hebben en waaraan we ons vervolgens hebben onderworpen. En dat is zowel de kracht als de zwakte van culturele concepten. Ze ontstaan door onze verbeeldingskracht en vervolgens onderwerpen we ons aan de producten van onze verbeeldingskracht.

Irrationeel excuus voor verhevenheid
Dat gebeurt niet altijd op een rationele wijze. Dat is zwak uitgedrukt. Het gebeurt zelden op rationele wijze. Elke religie die er is, is door de mens verzonnen. Dat is op zich niet erg, mits we ons realiseren dat elke religie door de mens verzonnen is. Maar als we een religie door god gegeven zien, die verheven is boven andere religies, en we denken daardoor dat wijzelf, door het aanhangen van die religie, boven andere mensen verheven zijn omdat die een andere religie aanhangen, dan is die religie een excuus om onze medemensen als minderwaardig te zien.
Datzelfde geldt voor ideologieën. Welke ideologieën dan ook.

De absolute waarheid is een fantasie
Het is onmogelijk om geen ideologie aan te hangen. Maar het is wel degelijk mogelijk om de eigen ideologie te relativeren. Te beseffen dat het door onze verbeeldingskracht is ontstaan en dat het nooit de absolute waarheid kan bevatten, omdat onze verbeeldingskracht de absolute waarheid helemaal niet kan bevatten. Er bestaat namelijk geen absolute waarheid (behalve als cultureel concept). De absolute waarheid is een fantasie. Een verleidelijke fantasie, maar ook een gevaarlijke.

Geloof
Als je in de absolute waarheid gelooft, zul je jouw concept van waarheid niet meer in twijfel trekken. Dan zul je iedereen die een ander concept van waarheid heeft als een vijand van jouw waarheid zien. een vijand die bestreden moet worden. Onderworpen aan jouw absolute waarheid.

Onzekerheid als voedingsbodem
Het concept van de absolute waarheid wordt door machtswellustelingen gebruikt om iedereen te onderwerpen. Voor veel mensen is het verleidelijk om zich aan te sluiten bij mensen die de absolute waarheid verkondigen. Het geeft een gevoel van zekerheid om precies te weten wat waar is en wat niet. Dat is waarom onzekerheid een goede voedingsbodem is voor machtswellustelingen die het concept van de absolute waarheid gebruiken om zoveel mogelijk mensen te verleiden zich aan hen te onderwerpen.

Chaos veroorzaken
Dat is de reden dat mensen die een strakke ideologie aanhangen vaak in eerste instantie proberen om chaos te veroorzaken. Door de onzekerheid die daardoor ontstaat worden veel mensen gevoeliger voor het accepteren van die ideologie, is de gedachte. Eind vorige eeuw waren dat vaak extreem linkse idealisten. In de 21ste eeuw zijn dat vaak extreem rechtse idealisten. Maar het idee is hetzelfde. Veroorzaak zoveel mogelijk chaos en onzekerheid om zo een voedingsbodem te creëren voor de eigen absolute waarheid.

Taal
De structuur waarin mensen met culturele concepten omgaan, kun je alleen maar beschrijven door er een cultureel concept van te maken. Dat komt omdat taal een cultureel concept is. Dat betekent dat de manier waarop dingen beschreven worden invloed heeft op hoe die dingen begrepen worden.

Een verhaal
Ik verkondig geen absolute waarheden. Ik geloof daar niet in. Ik zet mijn gedachten op papier en krijg ze dan vaak zelf ook pas helder. Zo ontstaat een verhaal dat ik mezelf over de werkelijkheid vertel. Dat verhaal is niet gelogen, maar het is ook niet absoluut waar. Dat verhaal is een cultureel concept. Het is aan mijn verbeeldingskracht ontstaan. Die verbeeldingskracht is gevoed door verhalen die ik gelezen, gezien of gehoord heb. Die verhalen zijn ook weer ontstaan uit  de verbeeldingskracht van anderen.

Verbeeldingskracht
Wat ik mooi vind aan culturele concepten is dat ze ontstaan zijn uit onze verbeeldingskracht en die verbeeldingskracht ook weer voeden. Zo speelt de mens met de werkelijkheid. Zo voedt de mens de werkelijkheid met zijn fantasie.

Dat is onze kracht.

Helaas is het ook onze zwakte.