Waarheid en werkelijkheid

Het verschil
Wat we als waarheid zien wordt bepaald door hoe we naar de werkelijkheid kijken. Hoe we die werkelijkheid ervaren wordt bepaald door wat we als waarheid zien. Hoewel waarheid en werkelijkheid verwant zijn, is er wel degelijk een verschil tussen waarheid en werkelijkheid. Alles dat bestaat is deel van de werkelijkheid. Er is niets dat geen deel uitmaakt van de werkelijkheid. De waarheid is deel van de werkelijkheid. De leugen is ook deel van de werkelijkheid. Feiten zijn een deel van de werkelijkheid, meningen zijn dat ook.

Cultureel bepaald
Wat als waarheid wordt gezien heeft alles te maken met culturele concepten. Wat in de ene cultuur als opperste waarheid wordt gezien, wordt in een andere cultuur als onzin beschouwd. Hoe er naar de werkelijkheid gekeken wordt hangt af van de waarheden die men voor waar aanneemt. Dat bepaalt hoe men de werkelijkheid ziet, niet hoe de werkelijkheid is.

Contrasterende waarheden
Dat god bestaat is waar, voor mensen die in het bestaan van god geloven. Dat god niet bestaat is waar voor mensen die niet in god geloven. In werkelijkheid bestaan beide waarheden naast elkaar. Het doet er daarbij niet toe of god fysiek bestaat of niet. Ook als god een verzinsel van mensen is bestaat god. Paradoxaal genoeg dien je het bestaan van god (als idee) te moeten aanvaarden om er voor te kiezen niet in god te geloven.

De totale werkelijkheid
Toen ik nadacht over de relatie tussen waarheid en werkelijkheid, kwam ik tot de conclusie dat alles wat, in wat voor een vorm dan ook, bestaat, deel uitmaakt van de totale werkelijkheid. Zodra ik iets bedenk, bestaat datgene in de werkelijkheid, ook al is het alleen maar als idee. Dat betekent dat ook fantasie deel uitmaakt van de werkelijkheid.

Spoink
Pippi Langkous bestaat als personage. Dat Pippi Langkous niet als persoon bestaat of bestaan heeft, doet daar niets aan af. Als personage bestaat ze. Dus maakt Pippi Langkous deel uit van de werkelijkheid. Pippi Langkous verzon, als personage, ooit het woord ‘spoink’ en ging vervolgens op zoek naar ‘spoink’, in de vooronderstelling dat iets dat benoemd wordt ook moet bestaan.

Gelaagde werkelijkheid
Feitelijk verzon Astrid Lindgren dat Pippi Langkous het woord ‘spoink’ verzon en er vervolgens naar op zoek ging. Daarmee voegde ze het woord ‘spoink’ toe aan de werkelijkheid, zoals ze eerder Pippi Langkous aan de werkelijkheid had toegevoegd. Om het nog ingewikkelder te maken; ze liet een verzonnen personage een nieuw woord verzinnen, waardoor dat woord deel uit ging maken van de werkelijkheid.

Persoon of personage
Heeft Jezus Christus ooit als persoon bestaan? Waarschijnlijk wel. Maar helemaal zeker weten, kunnen we dat niet. Bestaat Jezus Christus als personage? Jazeker! Ook als Jezus Christus als persoon heeft bestaan, kunnen we hem niet als persoon kennen. We kennen hem alleen als personage uit de geschriften die over hem geschreven zijn. En in hoeverre die geschriften overeenkomen met Jezus Christus als persoon, is feitelijk niet vast te stellen (hoewel Paul Verhoeven, in zijn boek over Jezus van Nazareth, dat wel heeft geprobeerd).

De werkelijkheid
De werkelijkheid van Christus bevat alles wat over Christus gezegd, geschreven en gedacht is. Elke waarheid en elke leugen over Christus maakt deel uit van die werkelijkheid.

Alle waarheden
De waarheid over Jezus Christus is dus iets anders dan de werkelijkheid die Jezus Christus is. Die werkelijkheid omvat alle waarheden, ideeën, fantasieën en alle leugens over Jezus Christus, en zelfs de ontkenning van het bestaan van Jezus Christus als mens of deel van god. De waarheid wordt bepaald door degene die een keuze maakt uit die werkelijkheid. Die werkelijkheid omvat alle waarheden.

De schoonheid van waarheid
‘Jezus leeft,’ zei een bekeerling tegen me. Dat was zijn waarheid. Voor hem leefde Jezus ook. Voor mij niet. ‘Jezus houdt van u,’ zei een bewoonster van een psychiatrische afdeling tegen me. Toen ik antwoordde dat ik niet in Jezus geloofde, zei ze : ’Dat geeft niet, Jezus houdt toch van u!’ Omdat ze dat geloofde was het voor haar ook waar. Voor mij niet, ook al kon ik de schoonheid van haar waarheid wel waarderen.

Optelsom
Waarheid is een concept. De werkelijkheid is dat niet. De werkelijkheid is de optelsom van alles dat bestaat, of het nou verzonnen is of niet.

Aanpassen
Wij mensen bepalen wat waarheid is maar niet wat werkelijkheid is. Hoewel mensen die verliefd zijn op hun eigen waarheid vaak wel de neiging hebben om de werkelijkheid aan te willen passen aan hun waarheid.

Wringen
Omdat de werkelijkheid alles omvat, zowel alle waarheden, alle leugens, alle fantasieën en alle ideologieën, kan het niet anders dan wringen wanneer mensen die werkelijkheid aan hun waarheid proberen te onderwerpen. Dat is net zo dwaas als proberen de essentie van de hele oceaan in een bierglas te persen.

Invloed
Toch heeft zo’n poging wel degelijk invloed op de werkelijkheid. Want alles wat we doen wordt vanzelf deel van die werkelijkheid. En zelfs een poging om de werkelijkheid aan onze waarheid aan te passen, gaat deel uitmaken van die werkelijkheid.

Bestaansrecht
Als we geloven dat mensen die niet in hetzelfde geloven waarin wij geloven minder bestaansrecht hebben dan wijzelf, dan bepaalt dat onze verhouding tot die mensen. Dan gaan we die mensen behandelen alsof ze minder bestaansrecht hebben dan wijzelf.

De collectieve werkelijkheid
Andersdenkenden worden dan langdurig opgesloten in gevangenissen en inrichtingen, aan het kruis genageld of levend verbrand of langdurig gemarteld, in een poging om hun waarheid uit te moorden zodat die geen deel meer uit zal maken van de collectieve werkelijkheid.

Een zandkorrel
Ik weet niet waarom mensen hun waarheid belangrijker vinden dan de collectieve werkelijkheid. Ik weet dat wat ik als ‘waar’ beschouw niets anders is dan mijn visie op de werkelijkheid. Maar ook niet meer dan dat. Als je de werkelijkheid vergelijkt met een woestijn dan is elke waarheid niet meer dan een zandkorrel. Dan kun je de zandkorrel naast je vernietigen, maar de woestijn vernietig je daarmee niet. Dan moet je alle zandkorrels vernietigen, maar dan blijft er van de woestijn ook niets meer over.

Maatstaf
Waarom zou je de zandkorrel naast je het recht ontnemen om deel van de woestijn te zijn? Hoe weet je zo zeker dat jouw waarheid belangrijker is dan de zijne? Wie of wat neem je dan als maatstaf? Als je jezelf als maatstaf neemt, hoe neem je jezelf dan de maat? Met jezelf? Dat is alsof je een liniaal probeert te meten met zichzelf. Dan kun je inderdaad meten dat die liniaal even lang is als zichzelf, maar ook niet meer dan dat.

Toetsen
Daarom toets ik mijn waarheid liever aan die van anderen. Al was het maar omdat ik daardoor een breder beeld van de werkelijkheid kan krijgen.

Jezus leeft
Als iemand zegt dat Jezus leeft dan zegt iemand iets over zichzelf. Over de manier waarop diegene naar de wereld kijkt, over de cultuur waar diegene zich op baseert, over de verhouding die hij of zij met zijn omgeving zoekt. En dan geloof ik dat Jezus voor die persoon leeft, ook al geloof ik ook dat Jezus tweeduizend jaar geleden is overleden, terwijl ik er nog niet eens honderd procent zeker van ben dat Jezus ooit als persoon bestaan heeft.

Deel van de werkelijkheid
Maar dat Jezus deel uitmaakt van de werkelijkheid, daar twijfel ik niet aan. Zoals ook Pippi Langkous deel uitmaakt van de werkelijkheid. Iets hoeft niet waar te zijn om deel uit te kunnen maken van de werkelijkheid.

Verbinding
Wat we als waar ervaren heeft voor een groot deel te maken met de culturele concepten waarmee we zijn opgegroeid. Die waarheden kunnen we toetsen door ons te verdiepen in en kennis te nemen van culturele concepten die andere groeperingen aanhangen. Dan veranderen we onze visie op de werkelijkheid door ons te verbinden met de visies van anderen op die werkelijkheid. Daar wordt ons besef van de werkelijkheid alleen maar groter van.

De werkelijkheid en de waarheid
De werkelijkheid is niet afhankelijk van culturele concepten. Het bestaan van culturele concepten is wel afhankelijk van de werkelijkheid. Als wij ophouden te bestaan dan verdwijnen al onze culturele concepten, dan verdwijnen al onze waarheden.

Maar de werkelijkheid blijft dan gewoon bestaan.

Elke waarheid is daarom ondergeschikt aan de werkelijkheid.