Zien en horen
Stel dat je niet kan zien en niet kan horen, maar alleen kan voelen en ruiken, zou je dan niet de hele dag naakt willen zijn, zodat je elke windvlaag, elke verandering van temperatuur en vochtigheid in de lucht zou kunnen voelen? Of zou je dan de aanraking met je kleren missen? Zou je dan liever op blote voeten lopen of op sandalen?

Trillingen
Misschien zou ik, als ik doof en blind was die godvergeten house-muziek met dreunende bassen wel kunnen waarderen, omdat ik dan van die trillingen zou kunnen genieten zonder dat pokkenlawaai aan te moeten horen.

Voelen
Als ik ’s morgens wakker word ga ik eerst naar het toilet, loop dan naar de weegschaal, neem waar wat mijn gewicht is, schrijf dat op en ga weer, op mijn rug, in bed liggen. Ik concentreer me op de prikkels die ik lichamelijk onderga. Ik voel het matras onder me en het dekbed bovenop me. Hoewel ik net wakker ben, voel ik me moe. Onder mijn huid zit een spanning, alsof mijn cellen tegen elkaar botsen. Een prikkelend gevoel. Zachte pijnprikkels, die als ik me er niet tegen verzet niet echt onplezierig zijn.

Tandarts
De schooltandartsen die ons, in de eerste klas van de lagere school, kwamen halen voor een behandeling, waren niet erg geduldig. Als een kind pijn had door het boren werd dat vakkundig op een ruwe manier genegeerd. Voor degenen die op hun beurt wachtten, was het gegil en gehuil van degenen die op dat moment behandeld werden, op zichzelf al een kwelling. Vooral omdat de volwassenen die ons behandelden daar alleen maar, zonder enig medeleven, geïrriteerd op reageerden.

Beulen
Van verdovingen hadden onze tandartsbeulen nog nooit gehoord, dus hun ingrepen deden buitensporig veel pijn. Ik was niet bang voor pijn. Daar kon ik wel tegen. Maar waar ik niet tegen kon was vernedering. Ik wilde dat er rekening met me gehouden werd, dat mijn gevoelens serieus genomen werden. En dat was precies waar de schooltandartsen tekortschoten. Ze weigerden rekening te houden met de angsten die hun jonge cliënten terecht hadden.

Grof geweld
Toen het mijn beurt was om in de tandartsstoel te gaan zitten, was de dienstdoende tandarts al ontzettend geïrriteerd door het gedrag van de jongens die voor me aan de beurt waren geweest en hij liet dat ook ongegeneerd blijken. Ruw trok hij mijn mond open met de tandartsboor al in aanslag. Ik besloot ter plekke dat ik dat niet zou laten gebeuren en hield mijn kaken stijf op elkaar. De tandarts hield vervolgens mijn neus dicht met zijn ene hand terwijl hij met de andere probeerde mijn mond open te wrikken.

Verzet
Ik deed mijn lippen een heel klein beetje uit elkaar, hield mijn kaken strak op elkaar en zoog tussen mijn tanden wat lucht naar binnen. Dat maakte de tandarts nog kwader waarop hij met nog meer geweld probeerde mijn mond open te wrikken. Ik sloeg, zo goed en zo kwaad als het ging, met mijn armen om me heen en trapte met beide benen waar ik maar trappen kon.

Wangedrag
Daarbij trapte ik de tandarts tegen zijn schenen. Toen gaf hij het op en schreeuwde dat ik het dan maar zelf moest weten, dat hij niets meer met me te maken wou hebben en dat ik op een zwarte lijst zou worden gezet. In plaats van me terug naar school te brengen werd ik naar huis gebracht waar mijn moeder te verstaan werd gegeven dat haar zoon, wegens wangedrag, niet meer door de schooltandarts geholpen zou worden.

Tandartsen
Een paar maanden later kreeg ik een abces in een van mijn kiezen. De schooltandartsen bleken onvermurwbaar en lieten weten dat ze mij niet wilden helpen. Mijn moeder ging met me naar haar tandarts die haar er op wees dat ik door de schooltandarts behandeld zou moeten worden. Mijn moeder maakte duidelijk dat de schooltandarts mij in de ban had gedaan en me niet meer wilde helpen waarop haar tandarts zei: ‘Ja mevrouw, dan begin ik er ook niet aan.’

Kiespijn
Uit zichzelf ging dat abces niet weg. Het had zich voorgoed genesteld. Mijn moeder schreef in haar dagboek dat ze gebeden had dat God mij van deze pijn zou verlossen, dat ze bereid was om die pijn van me over te nemen, als dat de prijs was die ze moest betalen om mij die pijn niet meer te hoeven zien lijden. Weken lang lag ik elke nacht in bed te kermen van de pijn. Het enige dat de pijn een beetje kon verzachten was mijn mond met zout water te spoelen en dat deed ik dus maar. Het hielp, een heel klein beetje.

Veertien jaar chronische pijn
Ik geloof niet dat de pijn met de tijd veel minder werd, maar ik leerde steeds beter om die pijn te negeren. Door er geen aandacht aan te geven leerde ik mezelf met die pijn te leven. Maar dat had wel tot gevolg dat ik alle pijn die ik voelde zoveel mogelijk negeerde. Pas toen ik 22 jaar oud was werd de ontstoken kies getrokken en was ik, na veertien jaar, eindelijk van dat chronische abces verlost. En dus ook van de pijn die dat abces al die tijd veroorzaakt had.

Signalen
In die veertien jaar had ik afgeleerd om de pijn in mijn lichaam bewust te voelen. Daardoor merkte ik signalen dat het niet goed ging met mijn lichaam niet altijd op. Toen ik rond mijn veertigste steeds vermoeider werd, had ik ook dat in eerste instantie niet door. Ik dacht dat die verminderde energie met mijn leeftijd te maken had, dat het normaal was dat ik op mijn veertigste niet meer de energie had die ik daarvoor wel had gehad.

Contrast
Totdat het contrast met collega’s die dezelfde leeftijd hadden of zelfs ouder waren, me op begon te vallen. Mijn lichaam bleef moeite doen om me te waarschuwen, maar ik bleef dat negeren. ‘Misschien ben ik wel overspannen’, dacht ik, maar eigenlijk zou ik ook niet weten waarvan. Ik werkte maar drie dagen in de week en ik vond mijn werk eindelijk leuk.

Moeheid
Een goede vriendin had me kennis laten maken met een nieuwe therapievorm waarbij je, onder begeleiding, je aandacht leert richten op je lichamelijke gevoelens. Zijns-oriëntatie wordt die therapievorm genoemd. Wat voel je als je je ontspant en je aandacht op je tenen richt en daarna op je voet en daarna op je kuiten. Ik voelde moeheid, spanning in elke vezel.

Vechtmodus
Voor de eerste keer van mijn leven voelde ik hoe zeer mijn hele lichaam deed. De therapeut waarbij ik die therapie deed merkte op dat het was alsof ik een soldaat was die af moest kicken van een jarenlange strijd in de loopgraven. Alsof ik er maar niet aan kon wennen dat die strijd niet meer gevoerd hoefde te worden waardoor ik nog steeds in de vechtmodus stond. Dat ik daarom de pijn die ik had negeerde. ‘Maar je hoeft niet meer te vechten’, zei hij. Dus stond ik mezelf toe de pijn te voelen die in mijn lichaam zat.

Pijn hebben of lijden
Als je jezelf toestaat om pijn te voelen en je niet tegen die pijn verzet, dan is het hebben van de pijn niet zo erg meer. Aan pijn lijden is iets anders dan pijn hebben. Ik ken mensen die nauwelijks pijn kunnen verdragen. Bij een gescheurde teennagel klagen ze al moord en brand. Dat zijn mensen die geen pijn kunnen hebben zonder aan die pijn te lijden. Die verdragen geen pijn, omdat ze vinden dat die pijn er niet zou moeten zijn.

Waarschuwing
Maar pijn is niet onwenselijk, vind ik. Het is een waarschuwing. Het is de manier waarop je lichaam met je brein communiceert. Als ik kook snijd ik me soms met een scherp mes in de vingers. Dat doet pijn. Voordat die pijn tot me doordringt heb ik ‘m al gevoeld en heb ik mijn hand teruggetrokken en realiseer me dan pas dat ik me gesneden heb. Dan spoel ik de snee af, doe er een pleister op en ga door met snijden.

Verdragen
Ik heb mezelf, dankzij Zijns-oriëntatie, getraind om op pijn te mediteren. Dan lig ik op mijn rug op bed en concentreer me op mijn lichaam. Op de moeheid. Op de spanning. Op de pijn. Niet om iets op te lossen maar alleen maar om te voelen hoe mijn lichaam zich voelt. Het is niet moeilijk om de moeheid dan te verdragen, of de spanning of de pijn. Het is wat het is. Ik hoef daar geen betekenis aan te geven.

Negeren
Vroeger kon ik dat niet. Ik was niet blind. Ik was niet doof. Maar voor mijn lichaam had ik geen aandacht. Ik negeerde de gevoelens die mijn lichaam had. Ik voelde de kleren niet die ik aan had, ik voelde de zolen onder mijn schoenen niet, ik voelde de wind niet bewust. En als ik het koud of warm had schudde ik dat van me af. Niet dat ik mijn lichaam niet voelde, maar ik negeerde die gevoelens.

Aandacht richten
Een mens kan ook niet alles voelen, alles horen, alles zien, alles ruiken en zich dan ook nog bewust zijn van alles wat gevoeld wordt, gehoord wordt, gezien wordt en geroken wordt. Juist door omgevingsgeluiden te negeren horen we de merel zingen. juist door onze aandacht op een klein detail te richten zien we de vlinder fladderen. juist door onze neus in de haren van onze geliefde te stoppen ruiken we haar geur.

Ruiken en voelen
Als we niet meer kunnen horen en niet meer kunnen zien gaan we vanzelf beter ruiken en voelen. Dat is niet omdat die zintuigen ineens op een magische wijze sterker zijn geworden, maar omdat we wat we horen en zien niet meer hoeven negeren.

Bewustzijnsvernauwing
Ik heb een tijdlang wiet gebruikt. In de jaren zestig werd dat als een bewustzijnsverruimende drug gezien. In mijn ervaring was het effect van wiet juist omgekeerd. Als ik wiet had gebruikt kon ik me juist sterker focussen op details, waardoor ik ze veel beter waar ging nemen. Dat kwam omdat wiet me hielp al het andere te negeren. Ik ervaarde het effect van wiet juist als bewustzijnsvernauwend. En juist door die bewustzijnsvernauwing was ik in staat om gedetailleerder waar te nemen.

Zintuigen
Misschien is dat ook wat er gebeurt als je zintuigen mist. Dat je daardoor een zintuiglijke vernauwing krijgt waardoor de overgebleven zintuigen veel beter in staat zijn gedetailleerd waar te nemen.

Brein
Misschien is dat ook waardoor ik in mijn hoofd ben gaan leven, Door mijn lichaam te negeren kon mijn brein zich beter manifesteren.

Verhalen
Daardoor werden woorden belangrijker dan beelden, werden verhalen belangrijker dan ervaringen, werden ideeën belangrijker dan lichamelijke gevoelens. Daardoor ben ik geworden wie ik ben.
Omdat ik vrede heb met wie ik ben geworden, heb ik ook vrede met alles waardoor ik zo geworden ben.

‘I am what I am’, zei Popeye.

En zo is het maar net.