Natuur en cultuur
Hoe definieer je ‘natuur’ om tot de conclusie te kunnen komen dat iets (wat dan ook) onnatuurlijk is? Is er iets dat niet tot de natuur behoort? Toen ik op de kunstacademie zat, had ik een discussie met een leraar kunstbeschouwing over natuur versus cultuur. Ik beweerde dat we moesten streven natuurlijker te leven, zoals de natuurvolkeren bijvoorbeeld. ‘Over wie heb je het dan?’ vroeg hij. ‘Nou over de oorspronkelijke bewoners van Noord-Amerika bijvoorbeeld,’ zei ik. ‘Hebben die geen cultuur dan?’ repliceerde hij. Ik zag in een flits hun pijl en boog, hun tipi’s, hun aardewerk, hun bijlen en hun kleding en realiseerde me dat ook de zogenaamde natuurvolkeren hun eigen omgeving creëerden en dat dat ook cultuur was. ‘Het is de natuur van mensen om cultuur te creëren,’ zei die leraar kunstbeschouwing. Met die zin veranderde hij mijn kijk op de relatie tussen natuur en cultuur volkomen.

Het creëren van cultuur
Ik had, tot dan toe, aangenomen dat natuur en cultuur aan elkaar tegengesteld waren. Impliciet ging ik ook van de aanname uit dat de mens van de natuur vervreemd was door zijn cultuur. Maar mijn leraar kunstbeschouwing had gelijk; de mens is deel van de natuur en daarmee is ook alles wat de mens doet en voortbrengt deel van de natuur. Het is de natuur van mensen om cultuur te creëren. Die zin veranderde mijn kijk op de natuur, op de cultuur en op de verhouding ertussen.

Cultuurlandschappen
Dat we invloed hebben op onze natuurlijke omgeving is evident. Zelfs als we natuur proberen te maken, doen we dat. Eigenlijk is dat een krankzinnig idee; het maken van natuur. Wat is dat dan? Dan zetten we in een gebied wat paarden, herten en ruige koeien neer (die overigens door de mens naar hun, min of meer oorspronkelijke toestand zijn ‘terug’ gefokt) en laten die hun gang gaan in een gebied dat wij gereserveerd hebben voor ‘wilde’ natuur. Feitelijk is dat nep. De Oostvaardersplassen is een gebied dat door zijn ruigheid de indruk moet wekken van oorspronkelijke natuur. Maar het is en blijft een cultuurlandschap dat door mensen is geschapen. Het is net zo natuurlijk als een stadspark. Niet natuurlijker en ook niet onnatuurlijker.

Reppen
Ongerepte natuur is natuur die niet door menselijk handelen is aangetast, is het idee. Maar dat soort natuur bestaat op aarde nauwelijks meer. Daar waar de mens invloed heeft op zijn omgeving rept hij de natuur. We kunnen niet anders. Dat geldt niet alleen voor de mens overigens. Elk levend wezen rept de natuur om zich heen. Elk levend wezen verandert de natuur door zijn aanwezigheid. Het Zuidpoolgebied zou er heel anders uit zien als er geen pinguïns leefden. En zonder bijen, hommels en wespen zou alle natuur er anders uit zien. In die zin bestaat ongerepte natuur helemaal niet. Alles wat leeft rept de natuur.

Gewenste of ongewenste natuur
Het is de natuur van de mens om cultuur te creëren. Als we dat als aanname nemen, dan is alles wat de mens maakt deel van de natuur. Dan zijn onze steden niet minder natuurlijk dan onze woestijnen of de wouden waarin we leven. Dan is het plastic waarmee we de zee vervuilen niet minder natuurlijk dan die zee zelf. Dat betekent niet dat plastic daarmee een wenselijke toevoeging aan onze omgeving is. Niet alles wat natuurlijk is, is ook goed voor het bestaan van datgene dat leeft. Als wij gif creëren om op onze landbouwgewassen te spuiten waardoor bijen, hommels en wespen het loodje leggen, en daardoor ook allerlei insectenetende vogels, dan is dat gif weliswaar onderdeel van de natuur, omdat alles wat we maken onderdeel is van de natuur, maar dat gif is, uiteindelijk, ook gevaarlijk voor ons eigen bestaan en het bestaan van allerlei andere levende wezens.

Beïnvloeding
Door onze cultuur kunnen we de natuur beïnvloeden. Als we dat doen, doen we niets dat tegennatuurlijk is. Maar wat we doen kan wel degelijk schadelijk zijn voor ons eigen bestaan en het bestaan van allerlei andere levende wezens. Niet omdat we iets doen dat tegen de natuur in gaat, maar omdat we de natuur zodanig veranderen dat we er zelf niet meer in kunnen bestaan. Dan sterven we, natuurlijk, uit.

Is dat erg?

Relatief gezien…
Vanuit de natuur bekeken is dat niet erg. Levensvormen komen en levensvormen gaan. Dat is voor alle vormen van leven zo en de mens is daarop zeker geen uitzondering. Uiteindelijk zal de mensheid ook verdwijnen, lang voordat het leven verdwijnt, lang voordat de aarde onleefbaar wordt. En zelfs een onleefbare aarde is niet tegennatuurlijk. Niet alleen levende, maar ook dode materie maakt deel uit van de natuur. Een rotsblok is niet minder natuur dan een bacterie. De planeet Venus is niet minder natuurlijk dan de aarde.

Onnatuurlijk als oordeel
Omdat er niets is dat onnatuurlijk genoemd kan worden, is de redenatie dat iets niet mag omdat het onnatuurlijk is of tegen de natuur ingaat, altijd onzin. Als iets kan en als het gebeurt dan is het natuurlijk. Moord, hoewel onwenselijk, is natuurlijk. Verkrachting, hoe afschuwelijk ook, is natuurlijk. Weerzin tegen moord en verkrachting is ook natuurlijk. Dat iets onnatuurlijk zou zijn of tegen de natuur in zou gaan, is gebaseerd op een foute aanname, namelijk dat een natuurlijk wezen als de mens zich tegen zijn natuur, dus onmenselijk, zou kunnen gedragen. Alle gedrag dat een mens plegen kan is per definitie menselijk gedrag; hoe afschuwelijk de meesten van ons sommig gedrag ook vinden.

Homoseksualiteit
Dat seks tussen twee mannen onnatuurlijk zou zijn, net zoals seks tussen twee vrouwen, is een non-argument. Op grond van onnatuurlijkheid kun je dat gedrag helemaal niet afwijzen. Het komt in de natuur voor, dus is het natuurlijk gedrag. Als je dat gedrag af zou willen wijzen, zul je dat op andere gronden moeten doen. Volgens mij verbiedt de natuur homoseksualiteit niet, maar is het de cultuur die het soms verbiedt. En hoewel cultuur deel uitmaakt van de natuur, is het er niet identiek aan. Niet alle culturen hebben problemen met homoseksualiteit. Bepaalde culturen hebben dat in ernstige mate en andere culturen hebben het totaal niet.

Homofobie
Culturen kunnen, wat dat betreft, ook veranderen. En die veranderingen gaan soms razendsnel. De homofobie uit mijn jeugd bestaat in Nederland niet meer, althans niet in die mate. Dat homostellen mogen trouwen zou, toen ik kind was, ondenkbaar zijn geweest. In één generatie tijd veranderde de kijk op homoseksualiteit volledig. Niet dat homofobie niet meer bestaat, maar het bepaalt de maatschappelijke norm niet meer. Vijftig jaar geleden waren de meeste mensen homofoob, nu moeten de meeste mensen niets van homofobie hebben.

Weggummen
Sommige mensen geloven in een schepper. Die schepper zou de natuur, zoals wij die kennen, geschapen hebben. Diezelfde schepper wordt dan geacht bepaald gedrag, dat deel uitmaakt van die natuur, onwenselijk te vinden. Als ik een tekening maak en ik trek een lijn waar ik niet tevreden mee ben, dan gum ik die uit. Als de schepper, mocht ze bestaan, met een element van de schepping niet tevreden zou zijn, dan kan die schepper, oppermachtig als ze is, dat element verwijderen. Als de schepper dat niet gedaan heeft, dan kan het niet anders dan dat die schepper de schepping precies zo bedoeld heeft als hij is.

Verbondenheid
Het probleem met de relatie die we met onze omgeving hebben, is dat we ons los van die omgeving denken. Daardoor denken we ons los van de natuur waar we deel van uitmaken, van het bestaan waar we een piepklein deel van zijn.We bestaan niet los van de natuur. We zijn deel van de natuur. We bestaan niet los van elkaar. We zijn allemaal met elkaar verbonden in de levensvorm die mensheid heet. En de mensheid is verbonden met die bestaansvorm die we leven noemen. En dat leven is verbonden met het totaal van het bestaan.

Deel
Er bestaat niets dat geen deel is van het bestaan. Er leeft niets dat geen deel is van het leven. Er is geen mens die geen deel uitmaakt van de mensheid. Er bestaat geen vorm van zijn die geen deel uitmaakt van de natuur.

Mooi toch?