God gebeurt
‘God bestaat niet, God gebeurt.’ Dat stelde dominee Kuitert tot grote verbijstering van menig gelovige. Ik dacht dat ik wel begreep wat hij bedoelde. God is geen persoon, maar ontstaat doordat er in hem geloofd wordt. De gelovigen ‘maken’ God. Dat betekent niet dat God niet bestaat, maar dat God iets anders is dan in eerste instantie aangenomen werd.

Sinterklaas
‘Sinterklaas bestaat niet.’ Dat stelde mijn broer, die anderhalf jaar ouder was dan ik. Ik keek hem verbijsterd aan. Hoe kon hij dat nou beweren. Elk jaar kregen wij cadeautjes op de verjaardag van Sinterklaas en dan zou Sinterklaas niet bestaan. Ik begreep niet dat mijn broer zo’n idiote bewering kon doen. ‘Onzin,’ zei ik, ‘hij brengt ons elk jaar cadeautjes!’ ‘Die krijgen we niet van Sinterklaas,’ zei mijn broer. Ik keek hem met gefronste wenkbrauwtjes aan. ‘Van wie dan wel?’ vroeg ik. ‘Van pap en mam,’ zei mijn  broer, ‘die kopen de cadeautjes.’

Sinterklazen
Vervolgens wees hij mij op een aantal gegevens die aantoonden dat Sinterklaas niets anders was dan een verklede vent. Er waren, in onze jeugd, twee grote warenhuizen in Maastricht; Vroom en Dreesmann en de Grand Bazar. Allebei die warenhuizen hadden, tegelijkertijd, bezoek van Sinterklaas. Als we de stad ingingen bezochten we eerst V&D om er een cadeautje van Sinterklaas te scoren en daarna de Grand Bazar om ook daar een cadeautje te krijgen. ‘Dat zijn al twee Sinterklazen,’ grinnikte mijn broer. ‘En als we dan door de stad lopen is er een grote kans dat Sinterklaas op zijn paard voorbij komt rijden. Dan zijn het er al drie.’ Daar had hij wel een punt. Dat de persoon Sinterklaas een verklede man was, wilde ik dus wel geloven.

Sinterklaas bestaat
Ook wilde ik wel aannemen dat onze ouders de cadeautjes kochten die we op de verjaardag van de goede Sint kregen. Maar betekende dat ook dat Sinterklaas niet bestond? Dat was me te kort door de bocht. Ik kreeg immers, ieder jaar, op de verjaardag van Sinterklaas, cadeautjes. Als Sinterklaas echt niet bestond, dan was dat niet logisch. Toen ik er een tijdje over na had gedacht, besloot ik dat Sinterklaas wel bestaat, maar niet als persoon. Sinterklaas is een kinderfeest dat door volwassenen gespeeld wordt om kinderen, één keer per jaar, extra te verwennen. Dat feest wordt, als het ware, door al die volwassenen, in naam van Sinterklaas, waar gemaakt. Doordat die volwassenen dat doen, is het ook daadwerkelijk Sinterklaas. Sinterklaas is dus geen persoon, maar een feest. En al bestaat Sinterklaas niet als persoon, als feest bestaat het wel degelijk.

Sinterklaas gebeurt
Je zou dus kunnen zeggen: ‘Sinterklaas bestaat niet, Sinterklaas gebeurt.’ Waarmee ik bedoel dat de persoon Sinterklaas niet bestaat, maar het feest, door de activiteiten van iedereen die er aan mee doet, wel.

Geloof doet gebeuren
De aanname dat God bestaat als persoon, kan wel degelijk in twijfel getrokken worden. De aanname dat God bestaat eigenlijk niet. Als Richard Dawkins fanatiek het bestaan van God ontkent, dan betekent dat alleen maar dat hij aanneemt dat God niet bestaat, Maar over welke God heeft hij het dan? Over de God die als persoon gezien wordt of over de God die gebeurt? Als God echt niet zou bestaan, hoe kan God dan zoveel invloed uitoefenen op ons bestaan? Of liever gezegd: ‘Hoe kan het geloof in God zoveel invloed hebben op ons bestaan?’ Dat kan alleen maar als het geloof in God er voor zorgt dat God ook gebeurt. Net zomin als bij Sinterklaas doet het er toe of God als persoon bestaat of niet. Zodra mensen een God als waar aannemen, bestaat die God.

Bewijs
Toen ik zo’n jaar of twaalf was, stelde mijn broer dat God niet bestond. Dat vond ik, eerlijk gezegd, wel een opluchting. Dat betekende dat er niet een persoon was die mij continu in de gaten hield, die alles van tevoren bepaald had, inclusief al mijn handelen, maar me toch zou veroordelen als ik zondigde, ondanks dat hij dat zelf allemaal bepaald had. Die almachtige God benauwde me. En toen mijn broer me vertelde dat die God niet bestond, voelde dat als een bevrijding. ‘Waarom geloof je niet meer in God?’ vroeg mijn vader. ‘Het bestaan van God is niet te bewijzen,’ antwoordde mijn broer. ‘Je kunt ook niet bewijzen dat God niet bestaat,’ repliceerde mijn vader. ‘Ik kan ook niet bewijzen dat de verschrikkelijke sneeuwman niet bestaat, ‘ zei mijn broer, ‘maar zolang niemand dat bestaan kan aantonen, ga ik er van uit dat er geen verschrikkelijke sneeuwman is.’ Dat leek me een alleszins redelijk uitgangspunt.

Geloof is bijzaak
Toch twijfelde ik nog. Op een nacht lag ik, tegen het slapen aan, te dromen over mijn dood. Ik was gestorven en bleek me vergist te hebben. Er bleek wel degelijk een hiernamaals te zijn waar Jezus aan de poort op me stond te wachten. ‘Je mag er niet in,’ zei Jezus. “Waarom niet?’ vroeg ik. ‘Je hebt je niet aan mij onderworpen. Je bent niet elke zondag naar de kerk gegaan. Je hebt niet gebeden. Je hebt niets in mijn naam gedaan.’ Op het moment dat ik bedacht dat Jezus dat zou kunnen zeggen, realiseerde ik me dat dat niet overeenkwam met de aard van Jezus Christus, zoals beschreven in het Nieuwe Testament. Ik kon me niet voorstellen dat het Jezus iets zou kunnen schelen of iemand in hem zou geloven of niet. Als ik Christus was dan zou ik kijken naar wat die persoon in zijn leven gedaan had. Of die persoon aardig was geweest voor anderen. Als die persoon zich in mijn geest zou hebben gedragen, dan zou ik hem binnenlaten en anders niet. Vanaf dat moment wist ik dat het geloven in God bijzaak is. Als Jezus mij af zou wijzen omdat ik geen katholiek was, zonder naar mijn handelen te kijken, zou ik Jezus helemaal niet moeten. Als God mij af zou wijzen, ook al had ik geprobeerd welwillend te zijn ten opzichte van al mijn medemensen, dan zou ik God niet moeten.

Alles is God
We zaten met een stel vrienden bij elkaar toen het al dan niet geloven in God ter sprake kwam. “Ach,’ zei een van die vrienden, ‘ik beschouw het totaal van alles als God. Het hele bestaan, met alles erop en eraan, dat is God.’

Deel
Dat was een beeld van God waar ik me wel in kon vinden. Als je de totaliteit van het bestaan als God definieert, dan is God geen persoon, maar dan is God alles wat er is. Dan gaat het er niet om dat je je aan God onderwerpt, maar dat je deel bent van God. Zoals alles wat is dan deel is van God.

Buitensluiten
Het probleem van God is dat veel mensen een verschillende God aannemen en dan vervolgens aannemen dat alleen hun eigen aanname van God de ‘ware’ God is. Daardoor bestrijden mensen elkaar in naam van God. Maar als je aanneemt dat God alles is wat er is, dan betekent dit dat alles en iedereen deel is van God. Dan kun je mensen niet buitensluiten in naam van God. Iedereen is immers deel van het grootste geheel en dus deel van God.

God als persoon
Ik neem aan dat God geen persoon is. Ik neem aan dat God in die zin niet bestaat. Dat is een keuze. Die keuze heb ik gemaakt door me voor te stellen dat God wel een persoon is en dat de God uit de bijbel echt bestaat. Dat is geen God waar ik mij aan wens te onderwerpen. Dat is geen aardig persoon. Zelfs als die God echt zou bestaan, dan zou ik hem niet moeten.

Geloof
Ik neem niet aan dat God niet bestaat. Ook al geloof ik niet in God, ik kan niet ontkennen dat God, in al zijn gedaantes, een enorme invloed op het menselijk bestaan heeft. Alleen al doordat er in God geloofd wordt, bestaat God. Die God inspireert sommigen tot liefde en anderen tot haat. Ik heb er geen bezwaar tegen als mensen zich door hun geloof in God tot liefde laten inspireren, maar wel als ze God als excuus gebruiken om ongebreideld te kunnen haten.

Het totale bestaan
Als ik moet kiezen voor een God, kies ik voor een God waarin alles één is. Een God die samenvalt met het totaal van het bestaan. Dan is er niets dat geen deel is van God. Die God liefhebben betekent dat je het totale bestaan lief hebt, niets uitgezonderd. Die God is niet in een religie te vangen. Elke God die wel in een religie gevangen is geraakt, is een gekooide God.

Gekooid
Liever dan in een gekooide God, geloof ik niet in God.