Passie
Dat ijverig bezig zijn en naar iets streven geen voorwaarden zijn om gelukkig te zijn, zoals ik in een eerdere aanname betoogde, betekent natuurlijk niet dat ijverig bezig zijn en naar een doel streven een mens niet gelukkig zou kunnen maken. Dat zou namelijk betekenen dat gepassioneerd met iets bezig zijn je ongelukkig zou maken. Ik weet uit ervaring dat dat niet zo is.

Goud verliezen
Als je ambitie is om de beste te zijn, om de ultieme winnaar te zijn, dan betekent dit dat je jezelf opzet voor een grote kans om te falen en voor een kleine kans op tijdelijk geluk. Fanatieke sportbeoefenaars die er alles aan doen om te winnen en het gevoel hebben dat als ze zilver winnen dat geen winnen is maar goud verliezen, zoals ik onlangs in een boek over coaching las, streven een kort moment van extreem welbevinden na. Dat doet een junk die een shot heroïne zet ook. Dat je je daar, tijdelijk, goed door voelt betekent niet dat je daardoor ook gelukkig bent.

Ukelele
Ik hou van muziek maken. Op dit moment in mijn leven ben ik vooral bezig om het instrument dat ik het meest bespeel, de ukelele, zo goed mogelijk onder de knie te krijgen. Elke dag neem ik dat instrument, op meerdere momenten, in de hand en oefen en oefen en oefen. Ik streef ernaar om beter te worden, om eindelijk eens te kunnen spelen wat in mijn hoofd zit. Daar stop ik een groot deel van de weinige energie die ik heb in. Mijn ambitie is om dat instrument, of liever gezegd die instrumenten, want ik bespeel zowel een concert-ukelele als een tenor-ukelele en een bariton-ukelele, die alledrie weer een iets andere techniek vragen, perfect te leren bespelen. Of eigenlijk moet ik zeggen; perfecter te willen spelen.

De weg naar perfectie
Dat ik dat oefenen gepassioneerd doe, betekent dat ik ook steeds beter word. Ik heb evenwel niet de ambitie om de beste ukelelespeler van de wereld te worden. Mijn streven is om een steeds betere bespeler van de ukelele te worden. Ik heb daarbij geen einddoel voor ogen. Dat kan ook niet, want hoe goed ik misschien ooit zal gaan spelen, ik kan dat spel altijd verbeteren en verfijnen. Ik ben niet ambitieus bezig met een einddoel voor ogen, maar mijn ambitie is om zoveel mogelijk aandacht te besteden aan het leerproces, aan het op weg zijn naar perfectie.

Wijsheid
Heel lang wist ik niet wat ik, maatschappelijk gezien, wilde bereiken. Wat ik wel wist, was dat ik zo wijs mogelijk wilde worden. Dat was mijn belangrijkste ambitie. Dat wilde ik niet om de meest wijze mens op aarde te worden. Wijsheid nastreven is geen wedstrijd. Het streven naar wijsheid is een proces dat geen begin of einde kent. Dat is ook wat me er zo in aantrok en aantrekt. Het is de reis naar wijsheid waar ik me gepassioneerd door voel, niet het bereiken ervan.

Zelfverbetering
Het is niet mijn ambitie om anderen te overwinnen, maar om mezelf te overwinnen. Waarom zou ik moeite doen om me, ook al is het maar even, superieur aan anderen te wanen? Wat win ik daarmee? De illusie dat ik beter ben dan anderen? Dat boeit me niet. Ik wil mezelf verbeteren, zodat ik vandaag iets wijzer ben dan gisteren, of iets beter ukelele kan spelen, of iets beter onder woorden kan brengen wat ik wil zeggen, of iets beter kan luisteren naar wat mijn medemensen te zeggen hebben.

De beste worden
Mijn bezwaar tegen mensen die ijverig bezig zijn om hun ambitie na te jagen is niet dat ze ijverig bezig zijn een ambitie na te jagen, maar dat ze ijverig bezig zijn de illusie na te jagen dat ze daardoor hun medemensen kunnen overwinnen door de ‘beste’ te worden in datgene dat ze zo ijverig najagen. Als je sneller dan wie dan ook noten op een gitaar kan reproduceren dan betekent dat heus niet dat je ook een betere muzikant bent dan iemand die minder snel is. Het betekent alleen maar dat je sneller bent, dat is alles. Maar als dat technische kunnen de overhand krijgt, dan verlies je de ziel van muziek. Je hebt je ego dan te belangrijk gemaakt. Dan sta je zelf centraal in plaats van de muziek. Welke passie heb je dan gevolgd? De passie voor de muziek of de passie voor bewondering voor je eigen persoon?

De kern van passie
Natuurlijk is het prettig als je waardering van anderen krijgt voor datgene wat je met passie doet. Maar als dat het doel is, dan verlies je iets. Alles wat ik met passie doe, doe ik omdat ik er passie voor voel. Ik maak mezelf, als het ware, ondergeschikt aan datgene dat ik met passie nastreef. Dat is zo als ik op mijn ukeleles zit te oefenen, als ik mezelf bekwaam in het onder woorden brengen van mijn denken, als ik kook, als ik een stripverhaal maak en als ik studeer. Ik doe dat allemaal vanuit liefde voor de dingen die ik doe. De ambitie om de beste te worden en zodoende bewondering voor de eigen persoon te oogsten, is totaal iets anders

Promotie
In onze cultuur wordt het nastreven van roem of een hoge positie als iets positiefs gezien. Dat de nadruk die daar op ligt ook negatieve kanten heeft, wordt vaak vergeten. Mijn eerste echtgenote was een uitstekende verpleegster. Het duurde niet lang of ze werd tot subhoofd benoemd. Ook daar functioneerde ze prima in. Na een tijd kreeg ze promotie en werd ze hoofd van een afdeling. Daar werd ze alleen maar ongelukkig van. Leidinggeven kon ze niet goed. Toch had ze het gevoel dat ze niet meer terug kon. Ze had nou eenmaal promotie gemaakt en als ze zou vragen om die promotie weer ongedaan te maken, dan zou daar niet veel begrip voor zijn. Hoe kun je nou weigeren om maatschappelijk hoger op te komen? Haar ouders, met name haar vader, zouden dat zeker niet positief hebben beoordeeld. Dus bleef ze, tegen heug en meug, afdelingshoofd, omdat ze niet voor zichzelf durfde kiezen.

Geen promotie
Er zijn mensen die dat wel kunnen. Mijn grootvader was magazijnbediende bij V&D. Toen hem, nadat hij dat een aantal dienstjaren naar volle tevredenheid had gedaan, gevraagd werd of hij magazijnchef wilde worden, weigerde hij dat. Hij wist dat hij als magazijnchef weinig geduld zou hebben met het gebrek aan precisie en arbeidsethos van zijn collega’s. Hij legde de lat voor zichzelf en anderen namelijk nogal hoog, en hij wist dat van zichzelf. ‘Als ik chef zou zijn geworden, dan had ik niet meer zo collegiaal met mijn collega’s om kunnen gaan. Daar waren zij niet blij mee geweest en daar zou ik ook niet gelukkig van zijn geworden,’ zo stelde hij. Het was juist zijn ambitie om goed te zijn in wat hij deed wat hem deed besluiten dat het maar beter was om geen promotie te maken.

Dienend
Ook ik weet van mezelf dat ik maar beter geen leidinggevende functie op me kan nemen. In mijn werk had ik liever een dienende functie. Als ik met iemand kon samenwerken die waardering had voor mijn inbreng, functioneerde ik het beste. Dan kon ik met passie doen wat ik graag deed.

Aandacht
Ik ben graag met alle aandacht bij datgene wat ik met passie doe. Niet vanuit een ambitie om daar maatschappelijke waardering voor te krijgen, maar omdat ik geniet van het aandacht hebben voor datgene dat ik met aandacht doe. Mijn ambitie is om de intrinsieke motivatie voor datgene dat me bezig houdt zo optimaal mogelijk te volgen, zodat ik zoveel mogelijk geniet van datgene waar ik mee bezig ben.

Intrinsieke motivatie
Ik denk dat ik dat van mijn vader geleerd heb. Hij deed wat hij deed vanuit een liefde voor het vak dat hij uitoefende. Hij was trots op de huizen die hij gerestaureerd had. Dat was voor hem voldoende. Ook mijn broer Holly heeft diezelfde intrinsieke motivatie en maakt zijn kunst vooral vanuit zijn ambitie om zo optimaal mogelijk kunstwerken te maken waar hij, als kunstliefhebber, zelf ook weer van kan genieten. Hoewel het prettig is als mensen zijn kunst waarderen, is het voor hem niet noodzakelijk. Ik weet zeker dat hij liever kunst maakt waar hij zelf van kan genieten dan kunst waar anderen veel waardering voor opbrengen maar die hij zelf maar matig vindt.

Streven naar het optimale
Die houding delen we. IJverig streven we naar het optimale. Niet vanwege de waardering die we daardoor van anderen krijgen, maar omdat we niet anders kunnen dan onszelf ontwikkelen naar onze eigen maatstaven. Niet de beste zijn, maar het beste doen is onze passie.